سی تی آنژیو قلب چگونه انجام می شود؟

سی تی آنژیو گرافی چیست؟

مواد حاجب به درون ورید (معمولا بازو) تزریق می شوند. مواد حاجب غلظت خون در عروق را افزایش می دهند و ساختارهای درونی و بیرونی عروق خونی را در عکس برداری آنژیوگرام قابل مشاهده می کنند.

ممکن است داروهایی نیز جهت کاهش جریان خون و ضربان قلب به بیمار داده شود تا تصاویر واضح تر بوده و آسان تر تفسیر شوند. این دارو ها می توانند هم به صورت قرص داده شده و هم از طریق یک کانولای وریدی (یک لوله پلاستیکی باریک) به درون بازو تزریق شوند.

کی سی تی آنژیوگرافی انجام دهیم؟

چرا پزشک از بیمار می خواهد تا سی تی آنژیو عروق کرونر یا CTCA را انجام دهد؟

هنگامی که بیمار با علائم گرفتگی عروق به پزشک مراجعه می کند، پزشک برای اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلا بیمار به تنگی عروق کرونری که می تواند عامل ایجاد علائم او باشد، انجام این آزمایش را از او درخواست کند.

علائم رایج گرفتگی عروق کرونر :

• اضطراب شدید
• درد قفسه سینه
• سرفه کردن
• احساس غش
• تیر کشیدن قلب
• استفراغ

آمادگی برای سی تی آنژیوگرافی

در این بخش به پاسخ این سوال می پردازیم که چگونه باید برای انجام آزمایش سی تی آنژیو آماده شد؟

تصویر های توموگرافی کامپیوتری (CT) در صورتی که ضربان قلب بیمار آرام باشد وضوح بهتری خواهند داشت. از این رو ممکن است قبل از انجام آزمایش جهت کاهش ضربان قلب بیمار به او دارو داده شود.

✅ ناشتا بودن قبل از آزمایش ضروری نیست اما پر بودن شکم بیمار توصیه نمی شود، زیرا پر بودن شکم و دادن ماده حاجب به بیمار می تواند سبب ایجاد حالت تهوع در بیمار شود.

✅ در صورتی که فرد به آسم، دیابت، هر گونه مشکل کلیوی و ضربان غیر عادی قلب ابتلا دارد یا سابقه حساسیت به مواد حاجب استفاده شده در فرایند رادیولوژی را دارد، ضروری است که کارکنان مرکز رادیولوژی را از این موضوع با خبر کند.

✅ در صورتی که فرد به هر کدام از وضعیت های گفته شده مبتلا باشد، احتمال دارد که انجام این آزمایش برای او ممکن نباشد. ممکن است پس از اینکه بیمار به مرکز درمانی رسید نیاز به ساعت ها آماده سازی قبل از انجام این آزمایش داشته باشد.

✅ بسیاری از بیماران در هنگام آزمایش فردی دیگر را با خود به همراه می آورند تا بتواند آنها را به خانه برساند. با این وجود، ممکن است بیمار مجبور شود تا هنگام رفع شدن اثرات داروی کاهنده ضربان قلب در مرکز درمانی بماند. پس از آن نیز ممکن است فرد بیمار هنگام رانندگی یا راه رفتن مقداری احساس سبکی در سر داشته باشد.

در حین آزمایش سی تی آنژیو چه اتفاقی می افتد؟

مراحل سی تی آنژیو : آماده سازی، تصویربرداری و بهبودی (ریکاوری) نام دارند.

آماده سازی برای سی تی آنژیو

قبل از سی تی آنژیوگرافی ، از بیمار درباره سابقه پزشکی او (مشکلات یا علائمی که سبب شده اند پزشک عمومی یا متخصص، بیمار را برای انجام این تست ارجاع دهند) سوال پرسیده خواهد شد.

✅ ضربان قلب بیمار به وسیله یک دستگاه نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) بررسی خواهد شد. حدودا ۴ قطعه الکترود بر روی پوست قفسه سینه فرد قرار داده می شود تا سیم ها بتوانند به این قطعات وصل شوند.

✅ پزشک متخصصی (رادیولوژیست یا متخصص قلب) که بر انجام فرایند آزمایش نظارت دارد نوار قلب بیمار را بررسی خواهد کرد. در صورتی که ضربان قلب بیمار عادی باشد، یک کانولای داخل رگی به یکی از ورید ها که معمولا جلوی چین آرنج است وارد خواهد شد.

✅ بسته به نوع دستگاه تصویربرداری CT که استفاده می شود، در صورتی که ضربان فرد بالای ۶۰ بار در دقیقه باشد ممکن است دارویی خوراکی یا درون رگی به نام بتا بلاکر جهت کاهش ضربان قلب به بیمار بدهند. کاهش ضربان قلب سبب واضح تر شدن تصاویر و آسان تر شدن تفسیر آنها می شود.

✅ فشار خون و ضربان بیمار بررسی خواهند شد و هنگامی که ضربان قلب او به حد لازم (ریتم عادی) رسید، بیمار به محل آماده سازی در اتاق تصویر برداری CT برده خواهد شد.

✅ چندین دقیقه قبل از انجام آزمایش، به وسیله یک اسپری مشابه با اسپری هایی که افراد مبتلا به آسم استفاده می کنند مقداری نیتروگلیسرین به پشت حلق فرد اسپری می شود. این کار جهت متسع کردن عروق کرونری جهت کمک به آزمایش استفاده خواهد شد.

تصویر برداری سی تی آنژیوگرافی

پس از گذراندن گام های آمادگی، بیمار وارد مراحل سی تی آنژیو گرافی می شود.

✅ بیمار بر روی یک تخت دراز می کشد تا تصاویر به وسیله دستگاه تصویر برداری گرفته شوند. دستگاه سی تی اسکن، دستگاهی بزرگ و مربعی شکل است که یک سوراخ دایره وار را در خود جای داده است. گاهی اوقات این دستگاه به شکل یک دونات (یک نوع شیرینی) است.

✅ در برخی مراکز رادیولوژی، یک دوز آزمایشی از ماده حاجب به بیمار داده می شود تا زمان جا به جایی این ماده از بازو (جایی که تزریق شده است) تا به قلب اندازه گیری شود. این کار زمان دقیق شروع آزمایش را معین می کند. این کار می تواند توسط برخی دستگاه های سی تی اسکن درست قبل از شروع آزمایش اصلی انجام شود.

✅ درحالی که مریض بر روی تخت دراز کشیده است، ماده حاجب ید دار به وسیله یک دستگاه تزریق فشاری از طریق کانولا به ورید او تزریق می شود. این ماده گاهی به عنوان رنگ دهنده اشعه ایکس تصور می شود اما مایعی بی رنگ و شفاف است.

✅ هنگامی که ماده حاجب از طریق ورید ها به قلب می رسد تصویر برداری آغاز می شود. بیمار چرخش دستگاه سی تی اسکن را به دور خود احساس خواهد کرد. در هنگام تصویری برداری تخت به داخل و بیرون دستگاه حرکت می کند. در برخی دستگاه ها ممکن است تخت ثابت بوده یا مقدار کمی حرکت نماید.

✅ هر باری که تصویر برداری صورت می گیرد از بیمار خواسته می شود تا برای ۱۰ تا ۱۲ ثانیه نفس خود را حبس کند و حرکتی نکند، علت حبس نفس، تار شدن عکس ها در صورت حرکت کردن قفسه سینه است.

✅ دستگاه های اسکن یک سری عکس (برش مقطعی) از بالا تا پایین قلب می گیرند. همزمان با گرفته شدن این عکس ها نوار قلب بیمار نیز ثبت می شود.

✅ دستگاه سی تی اسکن با نوار قلب هماهنگ است و در بازه یا بازه هایی که قلب کمترین حرکت را دارد عکس هایی بدون حرکت از عروق کرونری قلب می گیرد و به همین ترتیب عکس ها به جای اینکه تار شوند شفاف به نظر می آیند.

سی تی آنژیوگرافی چه اطلاعاتی میدهد؟

✅ علائم و تنگی یا انسداد عروق کرونری که می توانند عامل حمله های قلبی باشند می توانند در این آزمایش تایید شوند. اطلاعات دیگری نیز در ارتباط با:

• تغییرات عضله قلب
• فضای داخلی چهار حفره قلب
• دریچه ها
• لایه های احاطه کننده قلب (پری کاردیوم)
• شرایط قفسه سینه که خارج از محدوده قلب است

می تواند بدست آید.

ترخیص از سی تی آنژیو

هنگامی که تمامی عکس ها گرفته شدند (حدودا ۲۰ دقیقه بعد) قبل از اینکه فرد مرخص شود، جهت تحت نظر بودن و برداشتن کانولای وریدی از دست او به محل ریکاوری برده می شود.

عوارض سی تی آنژیو چیست؟

✅ در صورتی که جهت کاهش ضربان قلب به بیمار دارو داده شود، معمولا او تا هنگام برطرف شدن هر گونه احساس سبکی در سر که معمولا تا نیم ساعت طول می کشد تحت نظر قرار می گیرد. البته این زمان می تواند بیش از نیم ساعت نیز به طول انجامد.

✅ اگر فرد در اثر مصرف نیتروگلیسرین دچار سردرد شود، این درد نسبتا سریع و ظرف مدت ۲۰ دقیقه و حتی کمتر از آن تسکین می یابد. همچنین ممکن است فرد نسبت به ماده حاجب حساسیت نشان دهد.

✅ این حساسیت می تواند از اثرات خفیف مانند عطسه، خارش، راش و کهیر تا واکنش های شدید را در بر گیرد. واکنش های شدید به ندرت اتفاق می افتند اما می توانند به سختی در تنفس، افت فشار خون و تورم بافت نرم صورت و گلو منجر شوند.

آیا سی تی آنژیو عواقبی در پی دارد؟

هنگامی که این وضعیت در راه های هوایی اتفاق می افتد می تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد. چنین واکنش هایی بسیار نادر هستند اما این واکنش ها باید به سرعت توسط کادر پزشکی که برای چنین شرایط اورژانسی آموزش دیده اند درمان شوند.

در صورتی که فرد سابقه واکنش حساسیتی به ماده حاجب را داشته یا یک زمینه ای قوی در ارتباط با حساسیت به موارد دیگر داشته باشد باید قبل از انجام آزمایش، کادر پزشکی مرکز رادیولوژی را از آن مطلع سازد.

تصویر برداری سی تی آنژیو چقدر طول می کشد؟

تمام فرایند از جمله آماده سازی، تصویر برداری و بهبود مخصوصا اگر به فرد بتا بلاکر داده شود، می تواند حداکثر ۳ تا ۴ ساعت به طول انجامد. تصویر برداری به تنهایی حدودا ۲۰ دقیقه طول می کشد.

خطرات سی تی آنژیو

خطرات اصلی آزمایش سی تی آنژیو عبارتند از:

ماده حاجب ید دار

✅ پارگی رگ ناشی از کانولا که به ندرت اتفاق می افتد.

✅ تزریق سریع ماده حاجب متوسط به بافت های اطراف می تواند سبب پارگی دیواره ورید های کوچک شود.

✅ تزریق شدن هوا به درون ورید که امروزه با تدابیر ایمنی دستگاه های تزریق کننده پیشرفته این اتفاق رخ نمی دهد.

✅ واکنش حساسیتی به ماده حاجب که می تواند شامل عطسه، خارش، راش و کهیر شود. این مورد نیز در درصد کمی از بیماران اتفاق می افتد.

بیماران مبتلا به نقص کلیوی ممکن است پس از مصرف ماده حاجب ید دار، بدتر شدن عملکرد کلیه را تجربه کنند. این وضعیت معمولا پس از گذشت چند روز بهبود می یابد. در صورتی که نقص کلیوی شدید باشد، تا زمانی که اطلاعاتی که از تصویر برداری که به این روش بدست می آیند مهم تر از خطر افزایش زوال عملکرد کلیوی نباشند این آزمایش انجام نخواهد شد.

✅ دارو های بتا بلاکر می توانند در افراد مبتلا به آسم سبب برونکو اسپاسم (تنگ شدن راه های هوایی بزرگ) شوند. این دارو ها به افرادی که باید جهت حفظ کارکرد طبیعی قلب، ضربان قلبشان بالا باشد داده نخواهند شد.

نیتروگلیسرین می تواند سبب ایجاد سر درد و افت فشار خون شود.

✅ بیماران مبتلا به دیابت که داروی مت فورمین مصرف می کنند بسته به عادی بودن یا نبودن عملکرد کلیوی شان ممکن است مجبور به قطع مصرف آن باشند. در صورتی که بیمار مت فورمین مصرف می کند باید نتایج تست اخیر عملکرد کلیوی خود را جهت بررسی با خود به همراه آورد.

سی تی آنژیوگرافی در بارداری

✅ این آزمایش به دلیل قرار گرفتن جنین در معرض تشعشعات برای خانم های باردار انجام نمی شود.

✅ در بیمارانی که به فرزندان خود شیر می دهند، ماده حاجب می تواند وارد شیر شود اما به اندازه ای نیست که کودک را تحت تاثیر قرار دهد.

مزایای سی تی آنژیو

این روش برای بیمارانی که مشکل بهبودی در محل زخم دارند توصیه می شود، اما به هر صورت به عنوان روشی نسبتا نوپا هنوز به تکامل روش معمول آنژیوگرافی نرسیده است.

مزیت آزمایش این است که حتی در صورتی که آترواسکلروز (یک بیماری که سبب انسداد جریان خون در عروق می شود) سبب انسداد جریان خون نشود، این تست قادر به نشان دادن وسعت و محل آن در شریان های کرونری می باشد.

تفسیر سی تی آنژیوگرافی قلب

اطلاعات منتشر شده بیان دارند که اگر آزمایش صورت گرفت و هیچگونه بیماری عروق کرونری تشخیص داده نشد، پزشک می تواند از این اطلاعات استفاده کرده و علائم بیمار را درمان کند.

هنگامی که عروق کرونری ناهنجاری هایی را نشان می دهند، پزشک درمان بیمار را بر اساس اطلاعات نشان داده شده از ناهنجاری ها تغییر می دهد.

سی تی آنژیو آزمایشی نسبتا جدید است و روش های انجام آن به دلیل توسعه سریع تجهیزات جدید در حال تکامل هستند. هنوز هم در ارتباط با مزایای این آزمایش بین پزشکان متخصص (متخصصان قلب و رادیولوژیست ها) اختلاف نظر وجود دارد.

دکتر سعید یزدانخواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی