عمل بای پس قلب چگونه انجام می شود؟ [+ عوارض]

در عمل جراحی بای پس قلب ، یک رگ خونی سالم از ران، بازو یا قفسه‌ی سینه برداشته می شود و به دیگر شریان های قلب پیوند زده می شود به طوری که جریان خون می تواند آن ناحیه ی مسدود را دور بزند و به قلب برسد.

پرسش از دکتر تماس با ما

بعد از این جراحی، نشانه هایی مانند درد قفسه ی سینه و تنگی نفس که معمولاً به علت جریان ضعیف خون به قلب ایجاد می شدند، بهبود می یابند. در برخی افراد، جراحی بای پس سرخرگ کرونر می تواند عملکرد قلبی را بهبود و ریسک مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی را کاهش دهد.

چرا عمل بای پس عروق قلب انجام می شود؟

شما به همراه پزشکتان باید بررسی کنید و ببینید جراحی بای پس کرونر یا روش های دیگر باز کردن رگ ها مثل آنژیوپلاستی یا استنت گذاری، برای شما مفید است یا نه. جراحی بای پس عروق کرونری یک گزینه است اگر:

•  به علت تنگ شدن چندین رگ که جریان خون را برای عضله ی قلب تأمین می کنند، دچار درد شدید قفسه ی سینه می شوید و یا حتی با تمرین های خیلی آرام و یا در زمان استراحت، عضله ی قلب کمبود خون دارد. گاهی اوقات، آنژیوپلاستی و استنت گذاری هم می توانند کمک کنند، اما در برخی موارد انسداد، جراحی بای پس عروق کرونری بهترین راه است.
• اگر بیش از یک سرخرگ کرونری بیمار دارید و حفره ی اصلی پمپاژ خون – یعنی بطن چپ – به خوبی کار نمی کند.
• اگر شریان اصلی کرونری چپ شما به شدت مسدود یا تنگ شده است. این شریان اکثر خون بطن چپ را تأمین می کند.
• اگر دچار انسداد عروقی هستید که آنژیوپلاستی برای آن مناسب نیست، قبلاً آنژیوپلاستی یا استنت گذاری داشته اید که موفق نبوده، یا استنت دارید اما شریان دوباره تنگ شده است (ریستنوزیس).

جراحی بای پس قلبی، بیماری های قلبی زمینه ای را که ابتدا منجر به انسداد شده اند، درمان نمی کند. این بیماری آترواسکلروز (تصلب شرایین) یا بیماری شریان کرونری نامیده می شود.

 اگر جراحی بای پس عروق کرونر انجام داده اید، هنوز هم تغییرات سبک زندگی، بخشی ضروری از درمان بعد از جراحی است. استفاده از دارو پس از جراحی بای پس عروق کرونری برای کاهش کلسترول خون، کاهش ریسک ایجاد لخته ی خون و کمک به عملکرد قلب، یک روش معمول است.

خطرات

از آن جا که جراحی عروق کرونری یک شیوه ی جراحی قلب باز است ممکن است حین جراحی یا بعد از آن دچار عوارضی شوید. این عوارض عبارتند از:

• خونریزی
• نامنظمی ریتم قلبی (آریتمی)
• عفونت زخم قفسه ی سینه
• کاهش حافظه یا مشکل تفکر به صورت واضح، که اغلب در طول ۶ تا ۱۲ ماه بهبود پیدا می کند.
• مشکلات کلیوی
• سکته ی مغزی
• حمله ی قلبی، اگر لخته ی خون پس از جراحی خیلی زود شل و از هم گسسته شود.

ریسک این عارضه ها عموما پایین است، اما به وضعیت سلامت شما قبل از جراحی بستگی دارد.  خطر این عوارض در صورتی که جراحی به صورت اورژانسی انجام شده باشد یا اگر شما مشکلات دیگری مانند آمفیزم، بیماری کلیوی، دیابت یا انسداد رگ در پاها (بیماری عروق محیطی یا PAD) داشته باشید، بیشتر است.

نحوه ی آمادگی

به منظور آمادگی برای جراحی بای پس قلب ، حتماً پزشک به شما در مورد هر نوع محدودیت فعالیت و تغییر در رژیم غذایی یا داروهایی که باید قبل از جراحی مصرف کنید، دستورالعمل های ویژه ای می دهد.

قبل از جراحی باید چندین آزمایش انجام دهید که معمولاً عبارتند از:

• عکسبرداری از قفسه ی سینه
• آزمایش خون
• الکتروکاردیوگرافی (نوار قلب)
• آنژیوگرافی عروق کرونری

آنژیوگرام عروق کرونری شیوه ای است که از پرتو ایکس استفاده می کند، در این روش، از مواد رنگی برای تشخیص رگ هایی استفاده می شود که قلب را تغذیه می کنند.

اکثر افراد، صبح روز جراحی در بیمارستان پذیرش می شوند. جراحی بای پس سرخ رگ کرونر ممکن است در موارد اورژانسی مثل حمله ی قلبی انجام شود.

اطمینان حاصل کنید که ترتیب کارهای هفته های بعد از جراحی داده شده است. حدود چهار تا شش هفته طول می کشد تا بهبود پیدا کنید و بتوانید دوباره رانندگی کنید، به سر کار بازگردید و کارهای روزمره ی خود را انجام دهید.

مراحل جراحی بای پس قلب

جراحی بای پس عروق کرونری معمولاً بین سه تا شش ساعت طول می کشد و به بی هوشی عمومی نیاز دارد. تعداد مسیرهای فرعی جدید به موقعیت و شدت انسداد عروق بستگی دارد.

اکثر جراحی های بای پس عروق کرونری به وسیله ی یک برش طویل در قفسه ی سینه انجام می شود و جریان خون توسط دستگاه قلبی – ریوی بر عهده گرفته می شود (موسوم به جراحی بای پس عروق کرونری on-pump).

جراح در مرکز قفسه ی سینه یعنی در امتداد جناغ سینه برشی ایجاد می کند. و بعد قفسه ی سینه را باز می کند تا به قلب برسد. بعد از این که قفسه ی سینه باز شد، قلب به طور موقت از عمل می ایستد و به جای آن، دستگاه بای پس قلب و ریه عملکرد قلب را به عهده می گیرد و جریان خون را در بدن به گردش در می آورد.

جراح یک بخش از یک رگ سالم را، اغلب از دیواره ی داخلی قفسه ی سینه یا کشاله ی ران، برمی دارد و به بالا و پایین رگ مسدود شده پیوند می زند، به طوری که جریان خون، آن رگ مسدود شده یا تنگ را دور می زند. روش های دیگری هم وجود دارد که اگر شما جراحی پای پس عروق کرونری داشته باشید، شاید جراح از آن ها استفاده کند، از جمله:

جراحی بدون پمپ یا جراحی قلب تپنده (Off-pump or beating-heart surgery)

 در این روش، جراح دارد روی قلبی کار می کند که همچنان می تپد و البته از تجهیزات خاصی استفاده می شود تا آن ناحیه از قلب را که جراح روی آن کار می کند تثبیت کند. این شیوه بسیار چالش برانگیز است چون قلب همچنان در حال کار است و بنابراین، برای هر کسی به کار نمی رود.

جراحی با حداقل تهاجم (Minimally invasive surgery)

در این شیوه، جراح برش بسیار کوچکی در قفسه ی سینه ایجاد می کند و اغلب از دستگاه‌ها و تصویر ویدئویی استفاده می کند که به او این قابلیت را می دهد که جراحی را در ناحیه ای کوچک محدود کند. انواع این جراحی با حداقل تهاجم با نام های جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی پورت دسترسی نیز خوانده می شوند.

بعد از این که بیهوشی عمومی شروع شد، یک لوله ی تنفسی وارد دهان شما می شود. این لوله به یک دستگاه تهویه یا ونتیلاتور متصل است که به تنفس شما حین جراحی و بلافاصله بعد از جراحی کمک می کند.

بعد از عمل جراحی قلب باز چه کنیم؟

جراحی بای پس عروق کرونر یک عمل سنگین است. انتظار این را داشته باشید که بعد از جراحی یک یا دو روز در بخش مراقبت های ویژه بستری باشید. در این بخش، ضربان قلب شما، فشار خون، تنفس و دیگر علایم حیاتی شما به طور مداوم کنترل می شود. لوله ی تنفسی تا زمانی که از بیهوشی بیرون بیایید و خودتان بتوانید نفس بکشید، درون گلو و نای شما باقی می ماند.

به استثنای وجود عوارض، احتمالاً در طول یک هفته از بیمارستان مرخص می شوید، با این حال حتی بعد از این که مرخص شدید احتمالاً برایتان مشکل است که کارهای روزانه را انجام دهید یا حتی یک فاصله ی کوتاه را راه بروید.

بعد از این که به خانه رفتید، اگر هر نوع درد یا نشانه ای داشتید با پزشک تماس بگیرید. این ها ممکن است نشانه هایی از عفونت زخم قفسه ی سینه باشند. نشانه هایی که در صورت بروز باید حتما با پزشک خود تماس بگیرید عبارتند از:

• تب
• تپش قلب و ضربان سریع
• قرمزی اطراف زخم قفسه ی سینه یا خونریزی یا هر نوع ترشح از زخم

نتایج بای پس قلب

بعد از جراحی، اکثر افراد احساس بهتری دارند و ممکن است حدود ۱۰ تا ۱۵ سال هم بدون نشانه باشند. با این حال، با گذشت زمان، احتمال دارد که رگ های دیگر یا حتی همان رگ پیوندی مورد استفاده در بای پس هم دچار انسداد شود و نیاز به یک بای پس دیگر یا آنژیوپلاستی باشد.

با این که جراحی بای پس می تواند تأمین خون مورد نیاز قلب را بهبود بدهد، اما بیماری های زمینه‌ایِ رگ های کرونری را درمان نمی کند. نتایج بلندمدت این جراحی در شما تا حدودی به این بستگی دارد که  داروهایتان را برای جلوگیری از تشکیل لخته، برای پایین آمدن فشار خون، کاهش کلسترول و کمک به کنترل دیابت، طبق دستور مصرف کنید و از توصیه های مربوط به سبک زندگی سالم هم پیروی کنید:

• سیگار را ترک کنید.
• از رژیم های سالم مثل DASH پیروی کنید.
• وزن را در محدوده ی سلامت نگه دارید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• استرس را کنترل کنید.

تمرینات بازتوانی قلب

علاوه بر تغییرات سبک زندگی بعد از جراحی، پزشک شما توصیه می کند به طور متناوب از یک برنامه ی بازتوانی قلب استفاده کنید.

بازتوانی قلب که ترمیم و توانبخشی قلب هم نامیده می شود، یک برنامه ی تمرینی و آموزشی متناسب با شرایط فرد است که برای کمک به بهبود بعد از حمله ی قلبی، یا دیگر انواع بیماری های قلبی و بعد از جراحی، طراحی شده است.

برنامه ی بازتوانی قلبی اغلب وقتی شروع می شود که شما هنوز در بیمارستان هستید و سپس، به صورت نظارت شده ادامه پیدا می کند تا زمانی که شما بتوانید برنامه ها را در خانه به صورت ایمن و مطمئن پیگیری کنید.

دکتر سعید یزدان خواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

برای پرسش از دکتر کلیک کنید.