چرا نمی توانم نفس عمیق بکشم؟

پرسش از دکتر تماس با ما

علائم تنگی نفس

مشکلات تنفسی ناشی از فعالیت بیش از حد

سختی در نفس کشیدن می تواند در اثر فعالیت بیش از حد، ماندن در ارتفاعات بلند و یا به عنوان یک علامت از طیف مختلفی از بیماری ها بروز پیدا کند. علائمی که بیانگر ابتلای فرد به دیس پنه هستند، شامل موارد زیر می باشند:

• تنگی نفس پس از فعالیت یا ناشی از یک بیماری
• احساس خفگی در نتیجه مشکلات تنفسی
• سختی در تنفس
• احساس تنگی در قفسه سینه
• تنفس سطحی و سریع
• تپش قلب
• صدای ویزینگ در ریه
• سرفه کردن

عوامل ایجاد کننده تنگی نفس

بروز دیس پنه همواره به صورت مستقیم با سلامت فرد در ارتباط نیست. فرد می تواند پس از فعالیت شدید، سفر به ارتفاعات بلند و یا قرار گرفتن تحت تاثیر تغییرات وسیع دمایی دچار تنگی نفس شود.

با این حال، دیس پنه معمولا با مشکلات سلامتی ارتباط دارد. گاهی اوقات، مشکل بیمار عدم تناسب اندام و نداشتن فرم بدنی مناسب است که در این موارد ورزش کردن می تواند علائم را بهبود بخشد.

دیس پنه می تواند علامتی از یک مشکل جدی سلامتی باشد. به گفته دکتر سعید یزدانخواه، رایج ترین علل تنگی نفس آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بیماری بافت بینابینی ریه، پنومونی و مشکلات روانی هستند که با اضطراب مرتبط اند.

 در صورتی که تنگی نفس به صورت ناگهانی آغاز شود، تحت عنوان مورد حاد تنگی نفس نامیده می شود. تنگی نفس حاد می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آسم
• اضطراب
• پنومونی ( ذات الریه یا همان سینه پهلو)
• خفگی یا انسداد مجاری هوایی توسط یک شی
• واکنش های حساسیتی
• آنمی (کم خونی)
• از دست دادن شدید خون که منجر به آنمی می شود.
• قرار گیری در معرض سطوح خطرناکی از مونوکسید کربن
• نارسایی قلبی
• هیپوتانسیون یا کاهش فشار خون
• روی هم خوابیدن ریه ها
• فتق هیاتال
• آمبولی ریوی که به معنای حضور یک لخته خون در شریان ریوی می باشد.

دیس پنه در بین افراد مبتلا به بیماری های لاعلاج رایج است. در صورتی که فرد تنگی نفس را در بازه ای به مدت بیش از یک ماه تجربه کند، این بیماری به تنگی نفس مزمن شناخته می شود. تنگی نفس مزمن می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آسم
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• مشکلات قلبی
• چاقی
• فیبروز بافت بینابینی ریه: بیماری است که سبب زخم شدن بافت ریه می شود.

بیماری های دیگری نیز می توانند سبب دیس پنه شوند. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خروسک
• آسیب ضربه ای ریه
• سرطان ریه
• سل (توبرکلوز)
• پلورزی: التهاب بافت های احاطه کننده ریه
• ادم ریوی: تجمع بیش از حد مایعات در ریه
• سارکوئیدوز: رشد دسته ای از سلول های التهابی در ریه
• فشار خون بالای ریوی: افزایش فشار خون شریان های رونده به ریه

دیس پنه با مشکلات قلبی زیر نیز ارتباط داده شده است:

• کاردیومیوپاتی: طیفی از بیماری هایی است که عضله قلب را تحت تاثیر قرار می دهند.
• مشکلات ریتم قلب
• نارسایی قلبی
• پریکاردیت: التهاب بافت احاطه کننده قلب

محرک ها

✅  آلاینده های محیطی از جمله مواد شیمیایی، گاز ها، خاک و سیگار می توانند سبب دشوار شدن تنفس در افراد مبتلا به تنگی نفس شوند.

✅ برخی آلاینده ها از جمله مصرف تنباکو مصرف اختیاری داشته و قابل پیشگیری اند.

✅ COPD به بیماری های مختلف انسدادی ریه ارتباط دارد که شامل آمفیزم و برونشیت مزمن می شوند.

همه افراد مبتلا به تنگی نفس به CPOD دچار نیستند اما به گفته بنیاد COPD 90 درصد افراد مبتلا به این بیماری در زمانی مصرف کننده تنباکو بوده اند.

عوارض تنگی نفس

تنگی نفس می تواند با هیپوکسی یا هیپوکسمی (کاهش سطوح اکسیژن خون) مرتبط باشد. این وضعیت می تواند به کاهش سطح هوشیاری و دیگر علائم شدید منجر شود.

در صورتی که نفس تنگی شدید بوده و برای مدتی تداوم داشته باشد، خطر ابتلای فرد به هر دوی نقص های احتقانی موقت و دائم وجود دارد.

تنگی نفس می تواند علامتی از بروز یا تشدید دیگر مشکلات پزشکی باشد.

مراقبت درمانی بیمار تنفسی

گاهی اوقات، دیس پنه می تواند علامتی از یک بیماری تهدید کننده حیات باشد. در صورتی که فرد به علائم زیر دچار شود به درمان پزشکی اورژانسی نیاز دارد:

• بروز ناگهانی تنگی شدید نفس
• از دست دادن توانایی عملکرد ناشی از تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع

در تمامی موارد سختی تنفس با اورژانس تماس نمی گیرند اما دیس پنه می تواند بیانگر وجود مشکلات سلامتی جدی باشد. در صورت تجربه موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:

• تغییر در توانایی تنفس
• افزایش محدودیت در فعالیت های خود ناشی از مشکلات تنفسی
• سختی در تنفس در هنگام دراز کشیدن
• تورم پا و مچ آن
• صدای ویزینگ در ریه

تشخیص تنگی نفس

به گفته دکتر سعید یزدانخواه ، پزشک معمولا بر اساس یک معاینه فیزیکی جامع در کنار شرح کامل تجربیات فرد قادر به تشخیص تنگی نفس خواهد بود.

فرد باید نحوه، زمان، طول مدت پایداری، دفعات تکرار و شدت تنگی نفس خود را برای پزشک توضیح دهد. پزشکان می توانند جهت بدست آمدن تشخیصی دقیق تر از تنگی نفس انجام آزمایش های تصویر برداری CT اسکن و اشعه ایکس را درخواست داده و همچنین قلب، ریه ها و دستگاه های مرتبط با آن ها را ارزیابی کند.

انجام آزمایش الکتروکاردیوگرام (نوار قلب، ECG) می تواند به نمایش دادن هر گونه علامت حمله قلبی یا دیگر مشکلات الکتریکی قلب کمک کند.

این موارد می توانند در تعیین نوع و وسعت مشکلات تنفسی بیمار کمک کنند. دیگر آزمایش ها می توانند سطح اکسیژن خون در بیمار و ظرفیت خون برای حمل اکسیژن را بررسی کنند.

درمان تنگی نفس

✅ درمان تنگی نفس به علت بیماری بستگی دارد. فردی که در اثر فعالیت بیش از حد به تنگی نفس مبتلا شده است، احتمالا با توقف و استراحت کردن تنفس عادی خود را باز می یابد.

✅ در افرادی که به بیماری های مزمن از جمله COPD مبتلا هستند، فرد ارائه دهنده خدمات پزشکی به بیمار کمک می کند تا آسان تر تنفس کند. این کار شامل توسعه یک برنامه درمانی می شود که از حمله های حاد جلوگیری کرده و پیشرفت کلی بیماری را آهسته می کند.

✅ در صورتی که دیس پنه با آسم مرتبط باشد، اغلب به دارو هایی از جمله گشاد کننده مجاری هوایی و استروئید ها به خوبی پاسخ می دهد.

✅ هنگامی که دیس پنه ناشی از عفونتی از جمله پنومونی باکتریایی می باشد، آنتی بیوتیک ها می توانند این وضعیت را درمان کنند.

✅ دیگر دارو ها همانند مخدرها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد اضطراب نیز می توانند مفید باشند.

✅ مشکلات تنفسی که ریشه در COPD دارند می توانند با تکنیک های تنفسی خاص بهبود یابند. از جمله این تکنیک ها می توان به تنفس لب غنچه ای و تمرینات تقویت عضلات تنفسی اشاره کرد.

✅  در صورتی که آزمایش ها بیانگر پایین بودن سطوح اکسیژن در خون باشند، اکسیژن مکمل به بیمار داده می شود. با این حال، همه افراد مبتلا به دیس پنه، سطوح پایینی از اکسیژن خون ندارند.

چکار کنم تا تنگی نفس به سراغم نیاید؟

افراد مبتلا به دیس پنه می توانند راهبرد هایی را جهت بهبود سلامت کلی خود پیش گرفته و به خود امکان تنفس بیشتری بدهند. این راهبرد ها شامل موارد زیر می شوند:

• ترک سیگار
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار
• اجتناب از دیگر محرک های محیطی از جمله گازهای شیمیایی و دود چوب
• کاهش وزن: این مورد می تواند فشار قلب و ریه ها را کاهش داده و ورزش کردن را آسان تر کند. هر دوی این موارد می توانند دستگاه های تنفسی و قلبی عروقی را تقویت کنند.

علت تنگی نفس در گروه های خاص

تنگ شدن نفس می تواند گروه های خاصی از افراد را به شیوه های متفاوتی تحت تاثیر قرار دهد.

 تنگی نفس در بارداری

علائم خفیف تنگی نفس در حین بارداری رایج اند. علت بروز چنین پدیده ای این است که بارداری ظرفیت تنفسی زنان را تغییر می دهد. ظرفیت تنفسی در حین بارداری افزایش یافته اما در انتهای هر بازدم نیز کاهشی ۲۰ درصدی در حجم ریه وجود دارد. تعداد نفس هایی که یک زن در یک دقیقه می کشد (سرعت تنفس) معمولا در حین بارداری تغییر نمی کند.

افراد مسن تر و افراد مبتلا به بیماری های جدی

دیس پنه می تواند هنگامی اتفاق افتد که افراد سطوح پیشرفته یک بیماری خاص را تجربه می کنند. در این مرحله، با تنگی نفس می توان به عنوان بخشی از فرایند مداوای پایان زندگی برخورد کرد. زیرا درمان سختی تنفس با برخی دارو های خاص، خود می تواند سبب بروز مشکلات غیر ضروری شود.

شیر خواران

بیماری های ناحیه بالایی دستگاه تنفسی که سبب تنگی نفس حاد می شوند، از موارد نسبتا رایج اورژانس اطفال می باشند. این بیماری ها از شایع ترین عوامل سختی نفس کشیدن در شیرخواران هستند. خروسک، گیر کردن یک شی خارجی در گلو و التهاب اپی گلوت همگی عوامل رایج تنگی نفس در شیر خواران هستند.

دکتر سعید یزدانخواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

برای پرسش از دکتر روی مشاوره پزشکی کلیک کنید.