چرا تیروئید کم کار میشود؟ (+ درمان کم کاری تیروئید)

خانم ها به خصوص خانم های بالای ۶۰ سال، احتمال بیشتری برای ابتلا به کم کاری تیروئید دارند. کم کاری تیروئید تعادل طبیعی واکنش های شیمایی بدن را به هم می زند.

این مشکل به ندرت در مراحل نخستین علائمی ایجاد می کند، اما با گذر زمان، کم کاری تیروئید درمان نشده، می تواند مشکلات سلامتی مختلفی را ایجاد کند، از جمله چاقی، درد مفصل، نازایی و بیماری های قلبی.

خبر خوب این است که آزمایش عملکرد دقیق تیروئید برای تشخیص کم کاری تیروئید در دسترس است و درمان کم کاری تیروئید معمولا با هورمون مصنوعی به آسانی انجام می شود و بی خطر است و تا زمانی که شما و پزشکتان مقدار مناسب مصرف دارو را بیابید موثر خواهد بود.

علائم تیروئید کم کار

علائم و نشانه های کم کاری تیروئید مختلف هستند و بستگی به شدت کمبود هورمون دارند. اما در کل علائم به آهستگی و اغلب در طول سال های متوالی ایجاد می شوند.

در ابتدا، ممکن است شما به سختی علائم کم کاری تیروئید را متوجه شوید، این علائم شامل خستگی و افزایش وزن هستند یا ممکن است تا بیشتر شدن سنتان متوجه این علائم نشوید.

ممکن است علائم و نشانه های کم کاری تیروئید شامل موارد زیر باشند:

• خستگی
• افزایش حساسیت به سرما
• یبوست
• خشکی پوست
• افزایش وزن
• پف کردن صورت
• خشونت صدا
• ضعف عضلات
• افزایش مقدار کلسترول خون
• درد عضلات، حساسیت به لمس (تندرنس) و خشکی آن ها
• درد، خشکی یا تورم در مفصل ها
• افزایش پریود ها یا پریود های غیرطبیعی
• ریزش موها
• آهسته شدن تپش های قلب
• افسردگی
• کاهش حافظه

وقتی کم کاری تیروئید درمان نشود، علائم و نشانه ها می توانند به تدریج بدتر شوند.

تحریک مداوم غده تیروئید برای افزایش ترشح هورمون ها ممکن است باعث افزایش اندازه غده تیروئید (گواتر) شود. به علاوه، ممکن است شما فراموش کار تر شوید، یادگیری شما آهسته شود یا ممکن است احساس افسردگی کنید.

کم کاری تیروئید پیشرفته، که به عنوان میکسدما شناخته میشود، نادر است، اما زمانی که رخ دهد می تواند تهدید کننده حیات باشد. علائم و نشانه های آن شامل فشار خون پایین، کاهش تنفس، کاهش دمای بدن، عدم پاسخ به محرک ها یا حتی کما می باشد. در موارد شدید، میکسدما می تواند کشنده باشد.

کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان

درکل، کودک و نوزادی که به کم کاری تیروئید مبتلا شده است علائم و نشانه هایی همانند بزرگسالان خواهد داشت، اما همچنین ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:

• رشد ضعیف، که باعث کوتاهی قد میشود
• تاخیر در رشد دندان های دائمی
• بلوغ دیررس
• رشد ضعیف ذهنی

زمان مراجعه به پزشک

اگر بدون دلیل احساس خستگی می کنید یا هر کدام از علائم و نشانه های دیگر کم کاری تیروئید مانند خشکی پوست، صورت رنگ پریده و پف کرده، یبوست یا خشونت صدا را دارید به پزشک مراجعه کنید.

همچنین در صورتی که پیشینه جراحی تیروئید دارید، درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید را داشته اید، یا به سر، گردن یا قسمت بالایی قفسه سینه شما پرتوتابی شده است  برای بررسی های دوره ای عملکرد تیروئیدتان به پزشکتان مراجعه کنید. در هر حال، ممکن است چند سال یا چند دهه زمان ببرد که هر کدام از این فرآیند ها منجر به کم کاری تیروئید شوند.

اگر شما کلسترول بالایی دارید، با پزشکتان صحبت کنید که آیا ممکن است کم کاری تیروئید باعث ایجاد آن شده باشد یا خیر. اگر شما به دلیل کم کاری تیروئید درمان هورمونی دریافت می کنید، بنابر برنامه ای که پزشکتان توصیه کرده است، برای پیگیری درمان به او مراجعه کنید.

علل هیپوتیروئیدی

وقتی غده تیروئید شما هورمون های کافی تولید نکند، می تواند منجر به عدم تعادل واکنش های شیمیایی درون بدن شما شود. علت های مختلفی می توانند وجود داشته باشند، این ها شامل بیماری های خودایمن، درمان های پرکاری تیروئید، پرتودرمانی، جراحی تیروئید و داروهای خاصی هستند.

تیروئید شما یک غده کوچک و پروانه ای شکل است که در پایین قدام گردن شما قرار دارد، درست زیر سیب آدم. هورمون هایی که توسط غده تیروئید تولید می شوند –هورمون های T3 و T4- تاثیر زیادی روی سلامت شما خواهند داشت و روی تمام جوانب سوخت و ساز شما اثر می گذارند.

این هورمون ها میزان استفاده بدن شما از چربی ها و کربوهیدرات را حفظ می کنند، به کنترل دمای بدن شما کمک می کنند، روی ضربان قلب تاثیر می گذارند و به تنظیم تولید پروتئین ها کمک می کنند. ممکن است کم کاری تیروئید به دلیل عوامل متعددی ایجاد شود، شامل:

✅ بیماری های خودایمنی

 افرادی که به نوعی بیماری خاص التهابی که به اسم تیروئیدیت هاشیموتو شناخته می شود مبتلا هستند، متداول ترین علت ایجاد کم کاری تیروئید را دارند. اختلالات خودایمنی زمانی ایجاد می شوند که دستگاه ایمنی بدن شما آنتی بادی هایی را تولید کند که به بافت های خودی شما حمله می کنند. بعضی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر می کند.

دانشمندان هنوز به این موضوع پی نبرده اند که چرا بدن علیه سلول های خودی، آنتی بادی می سازد. بعضی از آنها معتقدند که ویروس ها یا باکتری ها ممکن است این پاسخ را سبب شوند، درحالی که بعضی دیگر  بر این باور هستند که ممکن است نقص ژنتیکی در این مسئله نقش داشته باشد. به احتمال فراوان، اختلالات خودایمنی به دلیل بیش از یک عامل ایجاد می شوند. اما در هر حال این ها رخ می دهند و این آنتی بیوتیک ها روی توانایی غده تیروئید برای تولید هورمون اثر می گذارند.

✅ درمان برای پر کاری تیروئید

 افرادی که هورمون های تیروئیدی بیش از حدی تولید می کنند (پر کاری تیروئید) اغلب با داروی ید رادیواکتیو برای کاهش و طبیعی شدن عملکرد تیروئید درمان می شوند. در هر حال، در بعضی موارد، درمان پر کاری تیروئید می تواند باعث کم کاری دائمی تیروئید شود.

✅ جراحی تیروئید

 برداشتن تمام، یا قسمت بزرگی از غده تیروئید می تواند تولید هورمون را کاهش داده یا متوقف کند. در این موارد، شما نیاز دارید که در تمام زندگیتان هورمون های تیروئیدی را مصرف کنید.

✅ پرتودرمانی

پرتوهایی که برای درمان سرطان های سر و گردن استفاده می شوند می توانند روی غده تیروئید شما اثر بگذارند و ممکن است باعث کم کاری تیروئید شوند.

✅ داروها

 تعدادی از داروها میتوانند باعث ایجاد کم کاری غده تیروئید شوند. یکی از این داروها لیتیوم است، دارویی که برای درمان انواع خاصی از اختلالات روانی استفاده می شود. اگر شما دارویی مصرف می کنید، در مورد اثر آن دارو روی غده تیروئیدتان از پزشک خود بپرسید.

به ندرت، کم کاری تیروئید می تواند نتیجه یکی از موارد زیر باشد:

✅ بیماری های مادرزادی

بعضی از نوزادان با غده تیروئید معیوب متولد میشوند یا هنگام تولد غده تیروئید ندارند. در بیشتر موارد، غده تیروئید بدون علت شناخته شده ای به صورت طبیعی رشد نمی کند، اما بعضی از نوزادان نوعی اختلال ارثی دارند.

پرسش از دکتر تماس با ما

اغلب، نوزادانی که به تیروئید کم کار مادرزادی مبتلا هستند در ابتدای تولد طبیعی به نظر می رسند. این موضوع همان دلیلی است که چرا نیاز است نوزادان در ابتدای تولد غربالگری شوند.

✅ اختلالات هیپوفیزی

یک علت نسبتا نادر برای کم کاری تیروئید، نارسایی و اختلال در غده هیپوفیز است که نمی تواند به اندازه کافی هورمون تحریک کننده غده تیروئید (TSH) را تولید کند. اختلالات هیپوفیزی معمولا به دلیل یک تومور خوش خیم در غده هیپوفیز ایجاد می شوند.

✅ بارداری

بعضی از خانم ها در بارداری یا بعد از زایمان دچار کم کاری تیروئید می شوند. این کم کاری اغلب به این دلیل است که علیه غده تیروئید خودشان آنتی بادی می سازند. در صورت باقی ماندن بدون درمان، کم کاری تیروئید خطر سقط، زایمان نارس و پره اکلامپسی (مشکلی که باعث افزایش چشمگیر فشار خون در خانم ها در سه ماهه پایانی بارداری می شود) را افزایش می دهد. همچنین این موضوع می تواند به صورت جدی روی رشد جنین تاثیر بگذارد.

✅ کمبود ید

 مقدار ناچیز ماده معدنی ید که در درجه نخست در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در زمین های غنی از ید رشد کرده اند و نمک های ید دار یافت می شود، برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری است. در بعضی قسمت های جهان، کمبود ید شایع است، اما اضافه کردن ید به نمک خوراکی این مشکل را عملا حل کرده است. برعکس، مصرف زیاد ید هم می تواند باعث باعث کم کار شدن تیروئید شود.

عوامل خطرزا در ایجاد تیروئید کم کار

گرچه تمام افراد میتوانند به کم کاری تیروئیدی مبتلا شوند، در موارد زیر خطر بیشتری برای ابتلا به این مشکل وجود دارد:

• خانم های بالاتر از ۶۰ سال
• مبتلا بودن به بیماری های خودایمنی
• پیشینه خانوادگی از بیماری های تیروئیدی
• داشتن دیگر بیماری های خودایمنی، مانند آتریت روماتوئید یا لوپوس، بیماری التهابی مزمن
• درمان شدن با ید رادیواکتیو در گذشته یا استفاده از داروهای ضد تیروئید
• پرتودرمانی به گردن و بالای قفسه سینه
• داشتن پیشینه ای از جراحی تیروئید
• باردار بودن یا زایمان در شش ماه گذشته

عوارض تیروئید کم کار

کم کاری تیروئید درمان نشده می تواند به مشکلات سلامتی زیر منجر شود:

☑ گواتر

 تحریک مداوم غده تیروئید شما برای ترشح هورمون بیشتر، ممکن است باعث شود که غده بزرگتر گردد، مشکلی که به آن گواتر گفته می شود. تیروئیدیت هاشیموتو یکی از متداول ترین علت های گواتر است. گرچه معمولا ناراحت کننده نیست، گواتر بزرگ میتواند روی ظاهر شما اثر بگذارد یا با تنفس یا بلع شما تداخل داشته باشد.

☑ مشکلات قلبی

 همچنین ممکن است کم کاری تیروئید با افزایش خطر بیماری های قلبی در ارتباط باشد، در درجه اول به این دلیل که مقدار بالای LDL (کلسترول بد) می تواند در افرادی که کم کاری تیروئید دارند ایجاد شود.

ساب کلینیکال هیپوتیروئیدی، نوع خفیف یا ابتدایی که علائمی در آن ها ایجاد نمی شود، می توانند افزایشی در مقدار کل کلسترول ایجاد کنند و توانایی پمپ کردن قلب شما را مختل سازند. کم کاری تیروئید همچنین می تواند باعث بزرگ شدن قلب و نارسایی قلب شود.

☑ مشکلات سلامت ذهنی

ممکن است افسردگی در ابتدای کم کاری تیروئید رخ دهد و ممکن است با گذر زمان شدیدتر شود. همچنین کم کار بودن تیروئید می تواند عملکرد ذهنی را آهسته کند.

☑ نوروپاتی محیطی

 کم کاری تیروئیدی که طولانی مدت کنترل نشده باشد می تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی شما شود، اعصابی که اطلاعات را از مغز و طناب نخاعی شما به کل بدن حمل می کنند. علائم و نشانه های نوروپاتی محیطی ممکن است شامل درد، بیحسی و احساس قلقلک در نواحی باشد که عصب آن با آسیب مواجه شده است. همچنین ممکن است باعث ضعف عضلانی یا از دست دادن کنترل عضلات شود.

☑ میکسدما

 این مورد نادر، یک مشکل تهدید کننده حیات است که نتیجه کم کاری طولانی مدت تیروئیدی است که در طولانی مدت تشخیص داده نشده است. علائم و نشانه های آن شامل عدم تحمل سرمای شدید و خواب آلودگی در پی آن رخوت شدید و ناهوشیاری است. اگر شما علائم و نشانه های میکسدما را داشتید، نیاز به درمان فوری پزشکی خواهید داشت.

☑ ناباروری

میزان پایین هورمون های تیروئیدی می تواند با تخمک گذاری تداخل داشته باشد، چیزی که باعث نازایی خواهد شد. به علاوه، بعضی از علت های کم کاری تیروئید –مانند اختلالات خودایمنی- می توانند با قدرت باروری تداخل داشته باشند.

☑ اختلالات مادرزادی

نوزادان متولد شده از مادرانی که بیماری تیروئیدی درمان نشده دارند ممکن است خطر بیشتری به نسبت دیگر نوزادان برای ابتلا به اختلالات مادرزادی داشته باشند. همچنین این کودکان بیشتر مستعد اختلالات ذهنی شدید و مشکلات رشد هستند.

نوزادانی که به تیروئید کم کار هنگام تولد دچار هستند در خطر بیشتری برای مشکلات جدی ذهنی و جسمی قرار دارند. اما اگر این مشکل در ماه های ابتدایی زندگی تشخیص داده شود، شانس رشد طبیعی بسیار بالا است.

کم کاری تیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر شما علائم کم کاری تیروئید را داشته باشید، پزشکتان برای شما آزمایش خون درخواست خواهد کرد تا مقدار هورمون های شما را بررسی کند. این هورمون ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

❇ TSH

❇ T4 (تیروکسین)

پایین تر بودن مقدار T4 از میزان طبیعی، معمولا به معنی کم کار بودن تیروئید شما است. در هر حال، بعضی از افراد ممکن است مقدار بالای TSH داشته باشند، در حالی که میزان T4 آن ها طبیعی است. به این حالت کم کاری تیروئید تحت بالینی (خفیف) می گویند. این مرحله نخست کم کاری تیروئید شناخته می شود.

اگر نتایج آزمایش ها یا معاینه بالینی شما غیرطبیعی باشند، ممکن است پزشک شما یک سونوگرافی تیروئید یا اسکن تیروئید درخواست کند، تا ندول ها یا التهاب را بررسی کند.

کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟

اگر شما دچار کم کاری تیروئید باشید، پزشکتان برای شما هورمون تیروئیدی T4 مصنوعی را تجویز می کند. شما این قرص را روازنه مصرف خواهید کرد. بعضی از داروهای خاص روی چگونگی جذب این دارو در بدن تاثیر خواهند گذاشت. اطمینان حاصل کنید که پزشکتان از داروها، داروهای گیاهی و مکمل هایی که مصرف می کنید آگاه است.

شما نیاز به انجام آزمایش خون منظم دارید تا مقدار هورمون های تیروئید شما بررسی شوند. ممکن است پزشک شما نیاز به تغییر مقدار داروی مصرفی شما در طول زمان داشته باشد.

دکتر سعید یزدان خواه متخصص قلب 

برای پرسش از دکتر کلیک کنید.