آیا فشار خون ریوی خطرناک است؟

علائم فشار بالای ریوی

امکان دارد، علائم و نشانه های فشار خون بالای ریوی در سطوح اولیه خود به مدت چند ماه یا حتی چند سال قابل مشاهده نباشند. همزمان با پیشرفت بیماری، علائم نیز بدتر می شوند. علائم فشار خون بالای ریوی شامل موارد زیر می شوند:

• تنگی نفس (دیس پنه) که در ابتدا در هنگام ورزش کردن و در نهایت در هنگام استراحت بروز می کند.
• خستگی
• گیجی یا حملات غش (سنکوپ)
• درد یا فشار قفسه سینه
• تورم در پا، مچ آن و در نهایت در شکم (آسیت)
• آبی رنگ شدن پوست و لب ها (سیانوز)
• ضربان شدید یا تپش قلب

دلایل بالا بودن فشار ریه

ژن ها و دیگر شرایط پزشکی می توانند سبب ایجاد فشار خون بالای ریوی شوند. برخی بیماری ها می توانند به عروق خونی شریان های ریوی آسیب رسانده، آن ها را تغییر داده و یا سبب انسداد آن ها شوند. علت فشار خون بالای ریوی همواره مشخص نیست.

جهت درک بهتر فشار خون بالای ریوی، دانستن چگونگی جریان یافتن خون در قلب و ریه ها مفید است. سمت راست قلب خون دارای اکسیژن کم را از بافت های بدن دریافت می کند. شریان ریوی به قسمت راست قلب و ریه ها متصل می شوند.

قلب خون را از طریق شریان های ریوی به ریه ها پمپاژ می کند تا سرشار از اکسیژن گردد. نیرو یا فشاری که خون بر دیواره شریان های کرونری وارد می کند فشار ریوی نامیده می شود.

❇ ژن ها

جهش های ژنی در برخی از افرادی یافت می شوند که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به فشار خون بالای شریان های ریوی می باشند. جهش ها اغلب در افراد فاقد سابقه خانوادگی نیز پیدا می شوند.

❇ بیماری ها

بیماری های بسیاری می توانند عامل فشار خون ریوی شوند. یک نوع از فشار خون بالای ریوی توسط بیماری های تنگ کننده شریان های ریوی ایجاد می شود، از جمله این بیماری ها می توان به ایدز و اسکلرودرما اشاره کرد. عروق خونی تنگ شده می توانند فشار خون درون ریه ها را افزایش دهند.

بیماری ها و مواردی که می توانند سبب فشار خون ریوی شوند، شامل موارد زیر هستند:

• لخته های خونی در ریه ها، که آمبولی ریه نامیده می شوند.
• سکونت مداوم در ارتفاعات بلند
• نارسایی مزمن کلیوی
• نقص های قلبی مادرزادی یا تنگی مادرزادی شریان های ریوی
• بیماری های بافت همبند از جمله اسکلرودرمی
• عفونت های انگلی از جمله شیستوزوما یا اکاینوکوکوس که کرم هایی نواری هستند.
• بیماری های قسمت چپ قلب از جمله نارسایی بخش چپ قلب که امکان دارد توسط فشار خون بالا در بدن یا بیماری های قلبی ایسکمیک به وجود آمده باشند. همچنین، بیماری های دریچه قلب از جمله تنگی آئورت و بیماری دریچه میترال
• بیماری های کبدی از جمله سیروز کبدی که می توانند به فشار خون بالاتر از میزان معمول در کبد منجر شوند.
• بیماری ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بیماری بافت بینابینی ریه و تنگی نفس در خواب
• اختلالات متابولیکی مانند اختلالات تیروئید یا بیماری گوشه
• سارکوئیدوز
• کم خونی داسی شکل
• وجود تومور در ریه ها

عوارض فشار شریان ریوی

فشار خون بالای ریوی می تواند به بروز تعدادی از عوارض منجر شود. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:

❇ بزرگی سمت راست قلب و نارسایی قلبی

در این نوع نارسایی قلبی، بطن راست قلب بزرگ شده و باید جهت جابجایی خون در شریان های ریوی مسدود یا تنگ شده سخت تر از حالت عادی کار کند. در ابتدا، قلب سعی می کند با ضخیم کردن دیواره های خود و وسیع کردن حفره بطن راست، مقدار خون قابل نگهداری را افزایش دهد. اما این ضخیم و بزرگ شدن به صورت موقت پاسخ گو بوده و در نهایت بطن چپ به دلیل فشار بیش از حد نارسا می شود.

❇ لخته های خونی

لخته ها می توانند پس از آسیب دیدن خونریزی را متوقف سازند. اما گاهی اوقات، لخته ها در جایی که نباید، تشکیل می شوند. تعدادی از لخته های کوچک و یا چند لخته بزرگ می توانند از این وریدها جدا شده و به ریه منتقل شوند. در این صورت، فشار خون بالای ریوی به وجود می آید که می تواند با گذشت زمان و درمان بهبود یابد.

ابتلا به فشار خون بالای ریوی احتمال تشکیل لخته در شریان های کوچک ریوی را بیشتر کرده که در صورت وجود تنگی یا انسداد در عروق خونی این وضعیت خطرناک است.

❇ آریتمی قلبی

ضربان های غیر عادی ناشی از حفرات بالا یا پایینی قلب، جزو عوارض فشار خون بالای ریوی هستند. این موارد می توانند به تپش قلب، گیجی یا غش کردن منجر شده و کشنده باشند.

❇ خونریزی

فشار خون بالای ریوی می تواند به خونریزی در ریه ها و سرفه همراه با خون (هموپتزی) منجر شود. این مورد یکی دیگر از عوارض کشنده احتمالی فشار خون بالای ریوی می باشد.

انواع فشار خون بالای ریوی

سازمان بهداشت جهانی ۵ گروه از فشار خون بالای ریوی را منتشر کرده است.

❇ گروه اول فشارخون بالای ریوی

گروه اول شامل مواردی می شود که علت شناخته شده ای ندارند. این انواع فشار خون بالا می توانند توسط دارو ها، سموم و همچنین بیماری های از حمله بیماری بافت همبند، عفونت HIV، بیماری کبدی، بیماری قلبی مادرزادی، بیماری گلبول های داسی شکل، شیستوزوما و یا بیماری هایی ایجاد شوند که ورید ها و عروق خونی کوچک ریوی را تحت تاثیر قرار می دهند.

❇ گروه دوم فشار خون بالای ریوی

گروه دوم انواع فشار خون بالای ریوی اغلب در ارتباط با بیماری های سمت چپ قلب مانند بیماری دریچه میترال یا بالا بودن مزمن فشار خون مرتبط هستند. بیماری سمت چپ قلب رایج ترین علت فشار خون بالای ریوی می باشد.

❇ گروه سوم فشار بالای شریان ریوی

گروه سوم با مشکلات ریوی از جمله بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری بافت بینابینی ریه، قطع تنفس در خواب و دیگر اختلالات تنفسی مرتبط با خواب، ارتباط دارند.

❇ گروه چهارم انواع فشار خون بالای ریوی

گروه چهارم شامل انواعی می شوند که توسط لخته های خونی در ریه ها و اختلالات کلی لخته به وجود می آیند.

❇ گروه پنجم انواع فشار خون بالای ریوی

گروه پنجم شامل انواعی می شوند که توسط دیگر اختلالات آغاز شده اند. از نمونه های چنین بیماری هایی می توان به اختلالات خونی از جمله پلی سیتمی ورا و ترومبوسیتمی، اختلالات سیستمی از جمله سارکوئیدوز و واسکولیت، اختلالات متابولیک از جمله بیماری های تیروئید و ذخیره سازی گلیکوژن و دیگر بیماری ها از جمله بیماری های کلیوی و تومورهایی اشاره کرد که بر روی شریان های ریوی فشار وارد می کنند.

آزمایش فشار ریه

تشخیص زودهنگام فشار خون بالای ریوی دشوار است، زیرا اغلب در معاینه فیزیکی متداول شناسایی نمی شود. حتی در صورتی که بیماری پیشرفته تر باشد، علائم و نشانه های آن مشابه با دیگر بیماری های ریوی و قلبی می باشند.

پزشک جهت تشخیص بیماری فرد سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی، علائم و نشانه های فرد را بررسی کرده و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشکان می توانند برای تشخیص، تعیین شدت و یافتن علت فشار خون بالای ریوی انجام آزمایش هایی را درخواست دهند. این آزمایش ها می توانند شامل موارد زیر شوند:

❇اکوکاردیوگرافی

امواج صوتی می توانند تصاویر متحرکی از قلب در حال تپش ارائه دهند. این آزمایش می تواند در بررسی اندازه و عملکرد بطن چپ و ضخامت دیواره آن به پزشک کمک کند.

اکوکاردیوگرام می تواند چگونگی عملکرد حفرات و دریچه های قلب را نمایش دهد. همچنین، پزشکان می توانند با استفاده از این آزمایش فشار درون شریان های ریوی را اندازه گیری کنند.

در برخی موارد پزشک جهت تعیین چگونگی عملکرد قلب و ریه ها در هنگام قرار گیری تحت فشار، انجام یک آزمایش اکوکاردیوگرام ورزشی را توصیه می کند. در این آزمایش فرد قبل و فورا بعد از ورزش بر روی یک دوچرخه ثابت یا تردمیل یک آزمایش اکوکاردیوگرام می دهد.

این مورد را می توان به عنوان یک آزمایش مصرف اکسیژن نیز انجام داد که در آن فرد باید جهت ارزیابی قابلیت قلب و ریه ها در تعامل با اکسیژن و دی اکسید کربن، یک ماسک بر دهان خود قرار دهد.

دیگر آزمایش های ورزشی نیز می توانند انجام شوند. این آزمایش ها می توانند به تعیین شدت و علت بیماری کمک کنند. آزمایش های گفته شده می توانند جهت بررسی موفقیت آمیز بودن درمان ها در ملاقات های متعاقب با پزشک انجام شوند.

پرسش از دکتر تماس با ما

❇ تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه

این آزمایش می تواند تصاویری از قلب، ریه ها و قفسه سینه ارائه دهد. این آزمایش می تواند بزرگی بطن چپ یا شریان های ریوی را به نمایش بگذارد که در فشار خون بالای ریوی بروز می دهند. می توان جهت شناسایی دیگر بیماری هایی که می توانند سبب فشار خون بالای ریوی شوند از تصویر برداری اشعه ایکس استفاده کرد.

❇ الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب (ECG)

این آزمایش غیر تهاجمی الگو های الکتریکی قلب را نشان داده و می تواند ریتم های غیر عادی قلب را تشخیص دهد. پزشکان نیز می توانند علائم بزرگی یا تحت فشار بودن بطن راست را مشاهده کنند.

❇ کاتتر گذاری بخش راست قلب

در صورتی که پس از انجام اکوکاردیوگرافی پزشکان تصور کنند فرد به فشار خون بالای ریوی مبتلاست، برای او کاتتر گذاری بخش راست قلب انجام می دهند. این آزمایش می تواند اغلب به تایید ابتلای فرد به فشار خون بالای ریوی و تعیین شدت بیماری فرد کمک کند.

در حین این فرایند، متخصص قلب یک لوله منعطف و باریک (کاتتر) را به درون یک ورید گردن یا کشاله ران وارد می کند. این کاتتر سپس به درون بطن راست و شریان ریوی فرستاده می شود.

کاتتر گذاری بخش راست قلب یا آنژیوگرافی به پزشک این امکان را می دهد تا فشار درون شریان های ریوی اصلی و بطن راست را به طور مستقیم اندازه گیری کند. علاوه بر آن، این فرایند تاثیرات داروهای مختلف بر فشار خون بالای ریوی را نیز نشان می دهد.

❇ آزمایش های خون

امکان دارد پزشک برای بررسی میزان برخی مواد خاص در خون که می توانند بیانگر ابتلا به فشار خون بالای ریوی یا عوارض آن باشند انجام آزمایش های خون را درخواست دهد. آزمایش های خون می توانند مقدار برخی مواد ایجاد کننده این بیماری را نیز بررسی کنند.

درمان جدید فشار خون ریوی

فشار خون بالای ریوی قابل درمان نیست اما پزشکان می توانند در مدیریت این بیماری به فرد کمک کنند. درمان می تواند به بهبود علائم و آهسته کردن پیشرفت فشار خون بالای ریوی کمک کند.

❇ قرص برای فشار ریه

دارو فشار ریوی می تواند از دسته های مختلفی باشد و با توجه به منشا بیماری، داروی مناسب تجویز می گردد.

۱️⃣ گشاد کننده های عروق خونی (وازودیلاتور ها)

وازودیلاتور ها ، عروق خونی تنگ شده را باز می کنند. یکی از وازودیلاتور هایی که بیشترین آمار تجویز را برای فشار خون بالای ریوی دارد اپوپروستنول (ولتری، فلولان) می باشد. از معایب این دارو می توان به این اشاره کرد که تنها برای چند دقیقه دوام دارد.

این دارو از طریق یک کاتتر درون وریدی به وسیله یک پمپ که بر روی کمربند یا شانه فرد وصل می شود به صورت دائم به بیمار داده می شود. عوارض جانبی احتمالی اپوپروستنول شامل درد فک، حالت تهوع، اسهال، گرفتگی عضلات پا، درد و عفونت در محل ورود کاتتر می باشند.

نوع دیگری از این دارو ایلوپروست (ونتاویس) است که می تواند آن را از طریق یک نبولایزر (دمیار) ۶ تا ۹ بار در روز استنشاق کرد. نبولایزر دستگاهی است که داروی فرد را به صورت گاز یا ذرات بسیار ریز تبدیل می کند. از آنجایی که این دارو استنشاق می شود، مستقیما به درون ریه ها می رود. عوارض جانبی مرتبط با ایلوپروست شامل تنگی نفس و درد قفسه سینه می شوند که اغلب با سردرد و حالت تهوع همراه است.

ترپروستینیل (تیواسو، رمودولین، اورنیترام) نوعی دیگر از دارو است که می تواند ۴ بار در روز به بیمار داده شود. این دارو می تواند به صورت استنشاقی، خوراکی و یا تزریقی داده شود. از عوارض جانبی آن می توان به سردرد، حالت تهوع و اسهال اشاره کرد.

۲️⃣ آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین

این دارو ها اثر اندوتلین را معکوس می کنند. اندوتلین ماده ای در دیواره های عروق خونی است که سبب تنگ شدن آن ها می گردد. این داروها می توانند سطح انرژی و علائم فرد را بهبود بخشند.

با این حال، در صورت بارداری باید از مصرف این دارو ها اجتناب شود. همچنین، این دارو ها می توانند به کبد آسیب رسانده و نیاز به پایش ماهیانه کبد وجود دارد.

این داروها شامل بوزنتان (تراکلیر)، ماسیتنان (اوپسومیت) و آمبریسنتان (لتایریس) می شوند.

۴️⃣ سیلدنافیل و تادالافیل

سیلدنافیل (رواتیو، ویاگارا) و تادالافیل (سیالیس، آدسیرکا) گاهی برای درمان فشار خون بالای ریوی استفاده می شوند. این داروها با گشاد کردن عروق خونی ریه ها امکان ورود آسان تر جریان خون را فراهم می کنند. عوارض جانبی این دارو ها می توانند شامل درد معده، سر درد و اختلال در دید باشند.

۵️⃣ مقادیر بالای مسدود کننده های کانال کلسیم

این داروها به شل کردن عضلات دیواره عروق خونی کمک می کنند. چنین دارو هایی شامل آمیلودیپین (نورواسک)، دیلتیازم (کاردیازم، تیازاک و…) و نیفیدیپین (پروکاردیا و…) می شوند.

با اینکه مسدود کننده های کانال کلسیم می توانند موثر باشند اما تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالای ریوی به آن ها جواب می دهند.

۶️⃣ محرک های گوانیلیل سیکلاز محلول

این موارد با نیتریک اکسید تعامل داشته و به استراحت شریان های ریوی و کاهش فشار درون شریان ها کمک می کنند. در صورت بارداری باید از مصرف این دارو ها اجتناب شود. این محرک ها گاهی اوقات می توانند سبب گیجی یا حالت تهوع شوند.

۷️⃣ ضد انقعادها

امکان دارد، پزشک جهت کمک به پیشگیری از تشکیل لخته های خونی در شریان های ریوی کوچک ضد انعقاد وارفارین (کومادین، جانتوون) را برای بیمار تجویز کند. از آنجایی که ضد انعقاد ها از لخته شدن خون به صورت عادی جلوگیری می کنند، خطر ابتلا به عوارض خونریزی را افزایش می دهند.

وارفارین باید دقیقا به گونه تجویز شده مصرف گردد، زیرا در صورت مصرف نامناسب می تواند سبب بروز عوارض جانبی شدید شود. در صورت مصرف وارفارین، پزشک از بیمار درخواست می کند تا جهت بررسی چگونگی عملکرد دارو به صورت دوره ای آزمایش های خونی بدهد.

بسیاری از دارو های دیگر، مکمل های غذایی و مواد غذایی می توانند با وارفارین تداخل داشته باشند. از این رو باید اطمینان یافت که پزشک از تمامی داروهای مصرفی فرد اطلاع دارد.

۸️⃣ دیگوکسین (لانوکسین)

این دارو می تواند به تپش قوی تر قلب و پمپاژ خون بیشتر کمک کند. در صورت ابتلا به آریتمی، دیگوکسین می تواند در کنترل ضربان قلب مفید باشد.

۹️⃣ دیورتیک ها (ادرار آور)

این دارو ها معمولا به داروهای مدر شناخته شده و به دفع مقادیر اضافی مایعات بدن کمک می کنند. این داروها مقدار بار قلب را کاهش داده و می توانند برای محدود ساختن تجمع مایعات در ریه ها استفاده شوند.

🔟 اکسیژن

ممکن است، پزشک در بعضی مواقع تنفس اکسیژن خالص (اکسیژن درمانی) را برای فرد توصیه کند تا به درمان فشار خون بالای ریوی مخصوصا در صورت زندگی در ارتفاعات یا ابتلا به تنگی نفس در خواب کمک شود. برخی افراد مبتلا به فشار خون بالای ریوی در نهایت به اکسیژن درمانی مداوم نیاز پیدا می کنند.

❇ جراحی های فشار بالای ریه

سپتوستومی دهلیزی

در صورتی که دارو ها قادر به درمان فشار خون بالای ریوی نباشند، این جراحی قلب باز می تواند یک گزینه درمانی باشد. در سپتوستومی دهلیزی، جراح یک شکاف بین حفرات بالایی و پایینی سمت چپ قلب ایجاد می کند تا فشار در سمت راست قلب کاهش یابد.

سپتوستومی دهلیزی می تواند عوارضی خطرناک از جمله ناهنجاری های ضربانی قلب (آریتمی) را به همراه داشته باشد.

پیوند قلب یا ریه

در برخی موارد مخصوصا در افراد جوان مبتلا به فشار خون بالا و ایدیوپاتیک شریان ریوی پیوند ریه یا قلب می تواند یک گزینه درمانی باشد.

خطرات عمده هر گونه پیوند شامل رد عضو پیوندی و عفونت جدی است. همچنین، فرد باید جهت کاهش احتمال رد پیوند تا آخر عمر دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف کند.

دکتر سعید یزدانخواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

برای پرسش از دکتر روی مشاوره پزشکی کلیک کنید.