واریس چیست؟ با انواع واریس و درمان های آن آشنا شوید.

واریس از بیماری هایی است که عروق خونی بدن و بیشتر نیمه پایینی را درگیر کرده و می تواند از واریس سطحی عنکبوتی تا واریس عمقی طنابی را شامل شود.

درمان رگهای واریسی متناسب با عمق و پراکندگی آنها توسط پزشک انتخاب می شود.

واریس چیست؟

ورید ها عروقی هستند که خون بدون اکسیژن را از قسمت‌ های بیرونی ‌تر بدن به سمت قلب و شش ‌ها بر می‌ گردانند. وقتی ورید ها به صورت غیرطبیعی ضخیم، پر پیچ و خم یا بزرگ شوند، به آنها واریس می گویند که اغلب در پاها و ران‌ ها ایجاد می ‌شود.

این حالت وقتی رخ می ‌دهد که دریچه ‌های معیوب درون ورید ها به خون اجازه می‌ دهند که در جهت اشتباه جریان یافته یا ساکن بماند.

واریس می  ‌تواند در هر جای بدن شکل گیرد ولی اغلب در پاها ایجاد می ‌شود. واریس ارثی است و با افزایش سن بیشتر می ‌شود.

ورید در پاها سطحی یا عمقی است. ورید های سطحی و انشعابات آنها نزدیک به پوست هستند. در این گروه ورید ها، ورید های ارتباط‌‌دهنده یا سوراخ‌  کننده هم جای می ‌گیرند که ورید های سطحی را به ورید های عمقی متصل می ‌کنند.

ورید های عمقی توسط عضله و بافت همبند احاطه شده‌ اند که به پمپ‌ کردن خون به سمت قلب کمک می‌ کند. ورید ها دریچه ‌های یک طرفه ‌ای دارند تا از ایجاد واریس پیشگیری شود. معمولا خون از ورید های سطحی به ورید های عمقی می ‌رود و سپس به شبکه ‌ای از ورید های بزرگتر رفته به قلب باز می ‌گردد.

رگ واریسی چگونه ایجاد می شود؟

ورید ها دریچه ‌های یکطرفه ای دارند تا خون در یک سمت جریان یابد. اگر دریچه ها کشیده شده یا انعطاف پذیری خود را از دست دهند، ضعیف‌ شده و در این صورت خون به سمت مخالف جریان میابد. در این حالت خون می ‌تواند در ورید جمع شده و ورید بزرگ و متورم گردد.

ورید هایی که به قلب دور هستند، مانند ورید پاها، بیشتر واریسی می ‌شوند و علت این است که جاذبه سبب سخت شدن جریان خون به سمت قلب می ‌شود.

هر حالتی که سبب ایجاد فشار در شکم شود می ‌تواند سبب واریس شود، مثلا بارداری، یبوست و در موارد نادر تومورها.

علائم واریس

در اغلب موارد درد وجود ندارد. علائم واریس شامل موارد زیر است:

• پیچ ‌خوردگی و ورم ورید
• آبی یا بنفش تیره شدن ورید

علائم واریس پا

• درد در پاها
• احساس سنگینی در پاها به خصوص پس از ورزش یا هنگام شب
• جراحت شدید در ناحیه درگیر می‌ تواند به خونریزی طولانی ‌تر از حالت طبیعی بینجامد
• لیپودرماتواسکلروز (چربی زیر پوست مچ پا سخت شده و منجر به چروک پوست این ناحیه می‌ شود)
• تورم مچ پا
• تلانژکتازی (ورید های عنکبوتی)
• درخشان شدن پوست اطراف واریس که معمولا قهوه ‌ای یا آبی است
• اگزمای وریدی (درماتیت استازی) (پوست ناحیه واریسی قرمز و خشک شده و خارش دارد)
• بعضا با برخاستن ناگهانی دچار گرفتگی پا می ‌شوند
• درصد بالایی از افراد مبتلا به واریس سندروم پای بی‌ قرار دارند
• آتروفی بلانش (پچ‌ های سفید نامنظمی در مچ پاها که شبیه جای زخم هستند)

عکس واریس پا و انواع آن

رگ های واریسی ۴ مرحله دارند که در ادامه به تشریح آن ها به همراه تصویرشان می پردازیم.

۱) رگ واریسی طنابی

رگ واریسی طنابی به انگلیسی trunk varicose veins رگهای ضخیم و گره داری هستند که معمولا زیر پوست به خوبی قابل مشاهده بوده و جلوه ناپسندی دارند.

این واریس ورید صافن بزرگ و کوچک را درگیر کرده که به ترتیب وظیفه بازگشت خون از ران و از ساق را به سمت قلب دارند.

۲) واریس شاخه ای

واریس توده ای یا reticular varicose veins معمولا حالتی است که رگ ها متورم و قرمز دیده می شوند و به صورت شبکه ای کنار هم هستند.

این رگ ها که معمولا انشعابات ورید صافنی هستند کوچکتر بوده و تورم آنها زیر پوست مشهود است.

۳) رگ های واریسی عنکبوتی

واریس عنکبوتی یا واریکوزیت سطحی مویرگی telangiectasia varicose veins V رگهای واریسی نازکی هستند که ضخامتی از تار مو تا ۳ میلیمتر دارند و به سطح پوست نزدیک هستند.

۴) واریکوز حاد و زخم های عشایی

در این مرحله از واریس حاد و درمان نشده، زخم های گسترده ای در سطح پوست ایجاد شده که در اثر خون مردگی و فشار بیش از حد رگ های زیرین شکل می گیرند.

حتی در این مرحله نیز واریس تا حد خوبی قابل درمان است.

عامل واریس چیست ؟

کارشناسان مطمئن نیستند که علت کش ‌آمدن ورید ها و یا معیوب شدن دریچه ‌ها چیست. در بسیاری از موارد علت مشخصی ندارند. با این حال برخی از عوامل خطر بالقوه شامل موارد زیر است:

• یائسگی
• بارداری
• سن بالای ۵۰ سال
• ایستادن طولانی مدت
• تاریخچه خانوادگی واریس
• چاقی

علت واریس در جوانی

معمولا کسانی در جوانی دچار واریس می شوند که هم زمان ۲ یا چند عامل از عوامل زیر را هم زمان به مدت طولانی داشته باشند.

• جنس: واریس در زنان بیش از مردان ایجاد می ‌شود. ممکن است علت آن باشد که هورمون ‌های زنانه ورید ها را شل می‌ کند. مصرف داروهای ضدبارداری یا هورمون درمانی هم می ‌تواند دخیل باشد.
• چاقی: افزایش وزن و چاقی خطر واریس را افزایش می ‌دهد.
• بارداری: بارداری به علت افزایش وزن ناگهانی و فشار بیشار بر عروق پا می تواند عامل واریس باشد.
• بعضی شغل ‌ها: افرادی که به مدت طولانی در سر کار میایستند در معرض خطر ابتلا به واریس هستند. مثل آرایشگری، معلمی و …

واریس در بارداری

بارداری به علت افزایش وزن ناگهانی و فشار بیشار بر عروق پا می تواند عامل واریس باشد. در این حالت به علت تولید خون بیشتر برای تغذیه جنین، عروق بیشتری از مادر در معرض واریسی شدن هستند.

در هنگام بارداری ممکن است فرد در ناحیه شکم، لگن، ران، ساق، مچ و واژن دچار واریکوزیت شود.

عوامل تشدید کننده واریس پا

بارداری با افزایش حجم خون در ارتباط است. به دلیل رشد رحم و تأثیر شل ‌شکنندگی هورمون‌ استروژن و پروژسترون روی دیواره ورید ها در طول بارداری، فشار روی ورید های پاها افزایش میابد و خطر ایجاد واریس بالا می ‌رود.

• ایستادن طولانی مدت
• چاقی و شکم بزرگ
• جراحی یا آسیب به پاها: این حالات جریان خون طبیعی پاها را مختل می‌ کند.
• سن: معمولا اغلب افراد مسن واریس دارند.

چه موقع به متخصص واریس مراجعه کنیم؟

وقتی فردی مبتلا به واریس است و هر یک از علائم زیر را دارد باید به پزشک مراجعه کند.

التهاب، تغییر رنگ یا زخم‌ شدن پوست یا تورم پاها مشکلات شایع مرتبط با ورید های عمقی به خصوص در صورت وجود لخته خون هستند. درد یا تورم بی‌ دلیل در پاها اغلب معرف وجود لخته خون است. واریس به خودی‌ خود سبب تورم پا نمی ‌شود.

واریس به تنهایی بی ‌ضرر است اما می‌ تواند مشکلاتی ایجاد کند. اگر پوست روی ورید واریسی نازک و ملتهب باشد، یک ضربه کوچک یا حتی شیو کردن می ‌تواند سبب پارگی ورید و خونریزی شود.

در این حالت، بالا بردن پاها و فشار آوردن برای چند دقیقه برای متوقف کردن خونریزی کافیست. اگر خونریزی قطع نشد، باید به اورژانس مراجعه کرد. اگر بیمار احساس درد در قفسه ‌سینه یا تنفس سخت کرد، معرف وجود لخته خون در عروق قلب یا شش ‌هاست و بیمار باید فورا به اورژانس منتقل شود.

این افزایش فشار می ‌تواند جریان خون را برعکس کرده و به سمت دریچه ‌های ضعیف ببرد و ایجاد واریس کند. اگر پاها ورم کرده، احساس درد در پاها وجود دارد یا بدون هیچ عامل خطری مانند بارداری، به طور ناگهانی واریس ایجاد می ‌شود باید به پزشک مراجعه کرد.

معاینات، آزمون ‌ها و روش‌ های تشخیص واریس

تشخیص واریس به دلیل ویژگی‌ های ظاهری آسان است. پزشک باید تاریخچه پزشکی گرفته و معایناتی انجام داده و نه تنها به دنبال شدت واریس باشد، بلکه عوامل خطر بالقوه را بیابد.

پیگیری پس از تشخیص در صورتیکه بیمار قرار است تحت جراحی یا اسکلروتراپی قرار گیرد نیاز است. در غیر این صورت تنها در حالت تشدید علائم بیمار باید پیگیری انجام دهد.

تشخیص واریس

معاینه فیزیکی به خصوص مشاهده کردن در تشخیص واریس مؤثر است. در حین معاینه پزشک برای یافتن ورم، از بیمار خواسته می ‌شود که بایستد. گاهی از آزمون ‌های تشخیصی زیر استفاده می ‌شود:

پرسش از دکتر تماس با ما

• آزمون داپلر: اسکن فرا صوت برای بررسی جریان خون وریدی، لخته و انسداد های وریدی.
• اسکن اولتراسوند کالر داپلکس: عکس رنگی از ساختار ورید که برای تشخیص موارد غیرطبیعی کمک ‌کننده است. این اسکن همچنین سرعت جریان خون را می ‌سنجد.

از علائم هم از بیمار می ‌توان سوال کرد. در بعضی موارد پزشک بیمار را به متخصص عروق ارجاع می‌ دهد.

درمان خانگی واریس پا

درمان ‌های زیادی برای واریس وجود دارد. برخی از آنها بسیار آسان هستند و بلافاصله می ‌توانید انجام دهید.

۱) روانسازی گردش خون

مصرف مواد غذایی که موجب کاهش غلظت خون شده و به گردش بهتر خون کمک می کنند، می تواند در بهبود رگ های واریسی سطحی موثر باشند. از این مواد غذایی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• سرکه سیب
• روغن زیتون
• فلفل سیان
• جعفری و سیر

۲) بالا بردن پاها

اگر ممکن است نیم‌ ساعت در طول روز استراحت کنید. پاها را بالاتر از سطح قلب ببرید تا بیشترین تأثیر را ببینید و هر بار این کار را به مدت نیم ‌ساعت انجام دهید.

۳) جوراب واریس پا

از جوراب واریس استفاده کنید. نکته کلیدی این است که جوراب واریس را در صبح و قبل از فعالیت کردن و تورم وریدی بپوشید. اگر با وجود پوشیدن جوراب واریس احساس کردید که درد پاها بخصوص پس از راه رفتن بدتر می ‌شود، آنها را در آورده و با پزشک مشورت کنید. شاید مشکلی در خونرسانی به پاها دارید (خونرسانی شریانی که اکسیژن رسانی می کند).

۴) کاهش وزن

اگر چاق هستید سعی کنید وزن خود را کم کنید. رژیم سالمی انتخاب کنید که فیبر زیاد، چربی و نمک کم داشته باشد.

۵) کاهش مصرف الکل

از مصرف الکل خودداری کنید، زیرا سبب گشاده شدن ورید های پاها می ‌شود.

۶) درمان عوامل فشار

اگر بیماری مانند یبوست مزمن، احتباس ادراری یا سرفه مزمن دارید، به پزشک مراجعه کنید. برطرف کردن این عوامل که فشار را افزایش می ‌دهد سبب بهبود واریس می ‌شود.

۷) اصلاح نشستن و ایستادن

از پوشیدن لباس تنگ مانند کرست و کمربند خودداری کنید.

در هنگام نشستن پاها یتان را روی هم قرار ندهید.

راه رفتن ورزش خوبی است که منجر می ‌شود که عضلات خون را از سیستم وریدی عمقی خارج کند.

اگر رانندگی می ‌کنید، پروازهای طولانی‌ مدت دارید یا در تمام طول روز پشت میز می ‌نشینید، هر ساعت بر خیزید و راه بروید تا عضلات خون را از ورید ها خارج کنند.

درمان قطعی واریس پا

درمان واریس نسبت به گستردگی و ابعاد ورید های درگیر متفاوت است و به دسته ورید های کوچک سطحی و ورید های بزرگ عمقی تقسیم می شود. البته در مواردی بیمار هر دو دسته ورید را دارد که پزشک متناسب با شرایط بیمار از درمان های ترکیبی بهره می برد.

برای رگ های واریکوزی سطحی درمان های اسکلروتراپی، لیزر سطحی و روش جراحی اوالژن استفاده می شود ولی این روش ها برای ورید های عمیق تر و بزرگ تر جوابگو نیستند.

برای ورید های بزرگتر و ورید های واریسی طنابی از درمان های لیزر اندووسکولار، ابلیشن رادیوفرکانسی، و روش جراحی لیگاسیون و استریپینگ استفاده می شود.

۱) اسکلروتراپی

اسکلروتراپی تزریق یک ماده شیمیایی درون ورید است که آن را پاکسازی کرده و سبب ایجاد زخم درون آن می ‌شود. این روش در بهبود علائم و پیشگیری از ایجاد ورید های واریسی بزرگ آنقدرها هم موفقیت ‌آمیز نیست.

عوارض مربوط به اسکلروتراپی شامل واکنش آلرژیک به ماده شیمیایی، سوزش در ناحیه تزریق، التهاب، زخم پوستی و تغییر رنگ دائمی پوست است.

بانداژ معمولا تا سه هفته باقی می‌ ماند. پس از اسکلروتراپی پوشیدن جوراب واریس توصیه می‌ شود. پزشکانی که این روش را انجام می ‌دهند بایستی جهت پیشگیری از عوارض، آموزش‌ دیده و تجربه داشته باشند.

۲) لیزر

لیزر برای درمان واریس استفاده می ‌شود ولی بیشتر برای درمان تلانژکتازی یا درمان رگهای واریسی عنکبوتی سطحی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. این ورید ها تا ۱ میلیمتر قطر دارند و معرف مویرگ ‌های گشاد شده هستند.

استفاده از لیزر برای درمان این عروق کوچک می‌‌تواند سبب تغییر رنگ و بافت پوست شود و درمان ‌های مختلف دیگری نیاز است. این روش در درمان واریس ‌های بزرگتر موفق نیست.

اگر کسی ترومبوفلبیت سطحی دارد، پزشک معمولا کمپرس گرم و داروی مسکن توصیه می‌ کند. درمان‌ های دیگر به وجود عفونت بستگی دارد.

۳) جراحی واریس

روش ‌های جراحی زیادی برای بهبود واریس وجود دارد. ولی هر کسی کاندید جراحی واریس نیست.

✅ اگر بیمار باردار است توصیه می ‌شود تا ۶ هفته پس از زایمان صبر کند. زیرا بسیاری از واریس‌ هایی که در طی بارداری پدید می ‌آیند، از بین خواهند رفت.

✅ اگر واریس فقط به دلیل زیبایی برای بیمار آزاردهنده است و بیمار درد یا التهابی ندارد، جراحی بهترین روش نخواهد بود.

✅ جراحی برای افرادی مناسب است که از درمان ‌های خانگی و تغییر سبک زندگی جواب نگرفته ‌اند یا به دنبال درمانی برای واریس به منظور زیبایی هستند و نمی‌ خواهند اسکلروتراپی و لیزر درمانی کنند.

بسیاری از روش‌ های جراحی سرپایی است و شامل لیگاسیون وریدی، استریپینگ یا اوالژن شاخه ‌های کوچکتر وریدی است. هر جراحی مزایا و معایبی دارد که باید در مورد آن را پزشک صحبت کرد.

۴) لیگاسیون

این روش قدیمی تر از روش‌ های نوین فعلی و از اولین جراحی های درمانی واریس بوده است. در این روش برشی در ران داده شده و ورید صافنی در مدخل محلی که به ورید رانی وارد می‌ شود، بسته می ‌شود. این روش تحت بی ‌حسی موضعی انجام می ‌گیرد.

۵) اوالژن

ایجاد برش ‌های ریز متعدد و برداشتن ورید واریسی است که روی پوست نمایان است. این درمان نیز برای رگهای واریسی عنکبوتی سطحی استفاده می شود.

۶) استریپینگ

ایجاد حداقل دو برش، یکی در ناحیه ران و یکی در زانو. سپس یک دستگاه برای تونل ‌زدن زیر پوست و بین این دو ناحیه قرار می‌ گیرد و ورید سافنا درون این تونل کشیده می‌ شود. این روش فقط دو جای زخم برجای می‌ گذارد ولی احتمال کبودی و خونریزی زیادی دارد.

خونریزی به راحتی و با اعمال فشار قابل کنترل است. اما کبودی تا چند هفته قابل توجه است. دوره نقاهتی بین ۵ تا ۱۰ روز لازم است. این دوره برای لیگاسیون وریدی به تنهایی کمتر طول می ‌کشد.

امکان بی ‌حسی دائم  به ‌دلیل آسیب عصب پوست وجود دارد (به همین دلیل معمولا وریدی که به سمت زانو می ‌رود استریپه میشود و با ورید زیر زانو کاری ندارند). بی‌ حسی معمولا خفیف است و ایجاد مشکل نمی‌ کند.

۷) لیزر درمانی اندوواسکولار

درمان واریس به روش لیزر درمانی درونرگی یا EVLT، شیوه نوینی از درمان است که در سال های اخیر رواج بیشتری یافته و توسط متخصصین واریس ایرانی نیز انجام می شود. البته این درمان را نباید با لیزر درمانی سطحی اشتباه گرفت.

لیزر درمانی اندوواسکولار روشی است که از لیزر برای تخریب ورید استفاده می کند. این روش در مطب پزشک انجام می‌ گیرد و ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان نیاز دارد. لیزر باریک با هدایت ماشین اولتراسوند به ورید رسیده و ورید را در نواحی متعددی می ‌سوزاند.

این روش با اعمال بی ‌حسی موضعی انجام می‌ گیرد. دوره نقاهت این روش سریع است و درد کمی دارد. این روش نسبتا جدید است و به جز کمی کبودی و بی‌ حسی هیچ عارضه دیگری دیده نشده است.

۸) ابلیشن با فرکانس رادیویی

ابلاسیون یک روش شبیه به لیزر درمانی اندوواسکولار است ولی از گرما برای تخریب ورید استفاده می کند. پروبی تحت هدایت اولتراسوند درون ورید قرار گرفته و وقتی در جای مناسب قرار می‌ گیرد تمام طول ورید گرم می ‌شود. این روش تحت بی‌ حسی موضعی انجام می‌ گیرد و ۳۰ دقیقه طول می‌ کشد و نتایج کوتاه مدت عالی دارد.

پیشگیری از واریس

هیچکس نمی ‌تواند ژن خود را تغییر دهد، اما می‌ تواند وزنش را کنترل کند، ورزش کند، رژیم سالم و پر فیبر داشته باشد و لباس های گشاد و راحت بپوشد.

البته اگر فردی ژن واریس داشته باشد، با تمام تلاشهای فوق، ممکن است باز هم مبتلا به واریس شود.  جوراب های واریس بهترین روش غیر جراحی برای واریس است که از تخریب پوست و بدتر شدن واریس پیشگیری می کند.

ورم و احساس خستگی در بسیاری از افراد که از جوراب واریس استفاده میکنند کمتر است.