هر آنچه که باید درباره ی تب روماتیسمی بدانید

 تب مخملک و گلو درد استرپتوکوکی بیماری هایی هستند که به وسیله باکتری استرپتوکوکوس به وجود می آیند. تب روماتیسمی در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله بیشترین شیوع را دارد اما می تواند کودکانی با سن کمتر و همچنین بزرگسالان را نیز مبتلا کند.

تب روماتیسمی می تواند سبب رساندن آسیب هایی دائمی به قلب از جمله آسیب به دریچه های قلب و نارسایی قلبی شود. روش های درمانی می توانند آسیب ناشی از التهاب را کم کرده، درد و دیگر علائم را کاهش دهند و از بازگشت تب روماتیسمی جلوگیری کنند.

علائم تب روماتیسمی

علائم تب روماتیسمی مختلف هستند. فرد می تواند علائمی کم و یا چندین علائم داشته باشد. علاوه بر آن، این علائم می توانند در طول مدت بیماری تغییر یابند.

بروز تب روماتیسمی معمولا در حدود ۲ تا ۴ هفته پس از عفونت استرپتوکوکی گلو درد صورت می گیرد. علائم و نشانه های تب روماتیسمی که در اثر التهاب قلب، مفاصل، پوست یا سیستم اعصاب مرکزی به وجود می آیند، می توانند شامل موارد زیر شوند:

• تب
• وجود درد و حساسیت به لمس در مفاصل (اغلب در زانو، مچ پا، آرنج و مچ دست)
• وجود دردی در یک مفصل که به مفصل دیگر می رود.
• قرمزی، گرمی و تورم مفاصل
• برآمدگی های کوچک و بدون درد در زیر پوست
• درد قفسه سینه
• مور مور قلبی
• خستگی
• بروز راش های صاف یا با برآمدگی اندک که بی درد بوده و لبه هایی زبر دارند. (اریتما مارژیناتوم)
• حرکات بدنی غیر قابل کنترل و لرزان که اغلب در دست، پا و صورت بروز می دهند.
• بروز شدید رفتار های غیر عادی مانند گریه کردن یا خندیدن نامناسب

زمان مراجعه به پزشک

علائم یا نشانه های کودک مبتلا به گلو درد استرپتوکوکی باید توسط پزشک بررسی شوند. درمان مناسب استرپتوکوک می تواند از تب روماتیسمی جلوگیری کند. همچنین، در صورتی که کودک دیگر علائم تب روماتیسی را بروز دهد باید او را نزد پزشک برد.

عوامل

تب روماتیسمی می تواند پس از ابتلا به عفونت گلویی به وجود آید که توسط یک گروه باکتریایی به نام استرپتوکوکوس گروه A  ایجاد می شود. عفونت های گروه A استرپتوکوکوس در گلو سبب ایجاد گلو درد استرپتوکوکی و یا تب مخملک (شیوع کمتر) می شوند.

عفونت های گروه A استرپتوکوکوس در پوست یا دیگر جاهای بدن به ندرت سبب ایجاد تب روماتیسمی می شوند. ارتباط بین عفونت استرپتوکوکی و تب روماتیسمی مشخص نیست اما به نظر می رسد که باکتری، سیستم ایمنی بدن را فریب می دهد.

باکتری استرپتوکوکوس حاوی پروتئینی مشابه با پروتئین های بافت های خاصی از بدن است. بنابراین، سلول های سیستم ایمنی که به طور معمول باکتری را هدف قرار می دهند، بافت های خودی بدن را به عنوان عوامل عفونی شناسایی کرده و به آن ها حمله می کنند. از جمله این بافت ها می توان به قلب، مفاصل، پوست و سیستم اعصاب مرکزی اشاره کرد.

این واکنش سیستم ایمنی، منجر به ایجاد التهاب می شود. در صورتی که کودک جهت از بین بردن باکتری استرپتوکوکوس درمانی مناسب به وسیله آنتی بیوتیک ها دریافت کرده و تمامی دارو های تجویز شده را مصرف کند احتمال ایجاد تب روماتیسمی بسیار کم می باشد.

اگر کودکی یک بار یا بیشتر به گلو درد استرپتوکوکی یا تب مخملک مبتلا شود، اما بیماری او درمان نشده باقی مانده و یا به طور کامل درمان نشود، امکان دارد به تب روماتیسمی مبتلا شود.

عوامل خطر در ایجاد تب روماتیسمی

عواملی که می توانند خطر ابتلا به تب روماتیسمی را افزایش دهند، شامل موارد زیر می شوند:

✳ سابقه خانوادگی

برخی افراد حامل ژن یا ژن هایی هستند که ممکن است احتمال ابتلای آن ها به تب روماتیسمی را بیشتر کند.

✳ نوع باکتری استرپتوکوکوس

برخی انواع باکتری های استرپتوکوکوس نسبت به دیگر انواع ارتباط بیشتری با تب روماتیسمی دارند.

✳ عوامل محیطی

یک خطر بزرگ دیگر از تب روماتیسمی در ارتباط با شلوغی بیش از حد، بهداشت ضعیف و دیگر وضعیت هایی است که می توانند به سادگی به انتقال آسان یا دفعات چندگانه قرار گیری در معرض باکتری استرپتوکوکوس منجر شوند.

عوارض تب روماتیسمی

التهاب ایجاد شده توسط تب روماتیسمی می تواند از چندین هفته تا چندین ماه به طول انجامد. در برخی موارد، التهاب سبب ایجاد عوارض طولانی مدت می شود. بیماری روماتیسم قلبی یک آسیب دائمی به قلب است که توسط تب روماتیسمی ایجاد می شود. این مورد معمولا ۱۰ تا ۲۰ سال پس از ابتلا به بیماری اصلی به وجود می آید. مشکلاتی که به وجود می آیند اغلب در دریچه بین دو حفره چپ قلب (دریچه میترال) بروز می دهند اما با این حال، می توانند دیگر دریچه ها را نیز تحت تاثیر قرار دهند. این آسیب می تواند به موارد زیر منجر شود:

✅ استنوزیس دریچه

این مورد، یک تنگی در دریچه قلب است که سبب کاهش جریان خون می شود.

✅ نارسایی دریچه

این مورد، سبب نشت جریان خون در مسیری نادرست می شود.

پرسش از دکتر تماس با ما

✅ آسیب به عضله قلب

التهاب مرتبط با تب روماتیسمی می تواند عضله قلب را ضعیف کرده و توانایی پمپاژ آن را تحت تاثیر قرار دهد.

آسیب به دریچه میترال یا دیگر بافت ها و دریچه های قلبی می تواند در آینده سبب ایجاد مشکلاتی در قلب شود. مواردی که در اثر این وضعیت به وجود می آیند شامل موارد زیر می شوند:

• ایجاد ضربان غیر عادی در حفرات بالایی قلب (فیبریلاسیون دهلیزی)
• ناتوانی قلب در پمپاژ مقدار کافی خون در سرتاسر بدن (نارسایی قلبی)

پیشگیری از تب روماتیسمی

تنها راه پیشگیری از تب روماتیسمی درمان مناسب عفونت های استرپتوکوکی یا تب مخملک به وسیله مصرف دوره کاملی از آنتی بیوتیک های مناسب می باشد.

تشخیص تب روماتیسمی

با اینکه آزمایشی مخصوص برای تب روماتیسمی وجود ندارد اما تشخیص بر اساس سابقه پزشکی، معاینه جسمانی و نتایج برخی آزمایش ها صورت می گیرد.

✔ آزمایش های خون

در صورتی که کودک از قبل مبتلا به یک عفونت استرپتوکوکی تشخیص داده شده است، امکان دارد که پزشک آزمایش های اضافه تری را برای تعیین وجود باکتری درخواست ندهد. در صورتی که پزشک انجام یک آزمایش را درخواست دهد، به احتمال زیاد یک آزمایش خون برای تشخیص آنتی بادی های باکتری استرپتوکوکوس می باشد که در حال گردش در خون هستند.

احتمال دارد که دیگر امکان تشخیص باکتری اصلی در بافت های گلو یا خون کودک، وجود نداشته باشد. ممکن است پزشک به وسیله اندازه گیری میزان پروتئین واکنشی C-reactive و سرعت ته نشیتی اریتروسیت ها (گلبول های قرمز) وجود التهاب را در کودک بررسی کند.

✔ الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)

این آزمایش سیگنال های الکتریکی را ثبت می کند که در سرتاسر قلب کودک جا به جا می شوند. پزشک در میان این سیگنال ها به دنبال الگو هایی خواهد گشت که بیانگر التهاب قلب یا عملکرد ضعیف آن می باشند.

✔ اکوکاردیوگرام

این آزمایش با استفاده از امواج صوتی که تصاویری زنده از قلب ایجاد می کنند پزشک را قادر می سازد تا ناهنجاری های قلبی را تشخیص دهد.

روش های درمان تب روماتیسمی

اهداف درمانی تب روماتیسمی تخریب گروه A باکتری های استرپتوکوکی، رهایش علائم، کنترل التهاب و جلوگیری از بازگشت بیماری می باشند. درمان های این بیماری شامل موارد زیر می شوند:

☑ آنتی بیوتیک ها

پزشک کودک، جهت از بین بردن باکتری های باقی مانده برای او پنی سیلین یا آنتی بیوتیکی دیگر تجویز خواهد کرد. پس از اینکه کودک یک دوره درمانی کامل توسط آنتی بیوتیک ها را تمام کرد، پزشک جهت جلوگیری از بازگشت تب روماتیسمی یک دوره دیگر از آنتی بیوتیک ها را تجویز خواهد کرد. درمان های پیشگیرانه تا زمانی ادامه خواهند داشت که فرد به سن ۲۱ سالگی رسیده و یا حداقل یک دوره درمانی ۵ ساله (اغلب بیشتر) را سپری کرده باشد.

ممکن است به افرادی که در حین ابتلا به تب روماتیسمی به التهاب قلبی دچار شده اند توصیه شود که به مدت ۱۰ سال یا بیشتر از درمان های پیشگیرانه به وسیله آنتی بیوتیک استفاده کنند.

☑ درمان ضد التهابی

در این روش، پزشک جهت کاهش التهاب، تب و درد یک داروی مسکن مانند آسپرین و ناپروکسن (ناپروسین) تجویز خواهد کرد. در صورتی که علائم شدید بوده و یا بدن کودک به دارو های ضد التهاب پاسخگو نمی باشد، امکان دارد پزشک برای او یک داروی کورتیکوستروئید تجویز کند.

☑ دارو های ضد انعقاد

برای درمان حرکات غیر ارادی شدید که در اثر سندرم کره به وجود می آیند، امکان دارد پزشک یک داروی ضد انعقاد خون مانند والپروئیک اسید (دپاکین) یا کاربامازپین (کارباترول، تگرتول و غیره) تجویز کند.

☑ مراقبت بلند مدت

باید در ارتباط با نوع مراقبت های بلند مدت و متعاقبی که کودک به آن ها نیاز خواهد داشت از پزشک سوال شود. آسیب قلبی ناشی از تب روماتیسمی ممکن است به مدت چندین سال بروز پیدا نکند. هنگامی که کودک بزرگ می شود او باید این اطلاعات را در سابقه پزشکی خود ثبت کرده و به صورت متداول آزمایش قلب انجام دهد.

☑ سبک زندگی و درمان های خانگی

ممکن است پزشک تا زمان بهبود التهاب، درد و دیگر علائم، استراحت بر روی تخت را برای کودک توصیه کند و از خانواده او بخواهد تا فعالیت های او را محدود کنند. در صورتی که التهاب در بافت های قلبی وجود داشته باشد بسته به میزان آن، ممکن است کودک به مدت چند هفته تا چند ماه به استراحت مطلق بر روی تخت نیاز داشته باشد.

دکتر سعید یزدان خواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

برای پرسش از دکتر کلیک کنید.