آنژیوپلاستی عروق پا و دست چگونه انجام می شود؟

عمل آنژیوپلاستی قلب یا نفوذ در عروق کرونر از راه پوست، عملی است که برای باز کردن شریان های بسته قلب استفاده می شود. در این عمل با وارد کردن و باد کردن بالون کوچکی در شریان مسدود شده، به باز کردن آن شریان کمک می شود.

اغلب در آنژیوپلاستی عروق قلب یک لوله تور مانند بسیار کوچک به نام استنت به صورت دائم در شریان مسدود شده گذاشته می شود تا علاوه بر باز کردن شریان، احتمال تنگ شدن دوباره آن کم شود.

پرسش از دکتر تماس با ما

استنت ها به دو دسته تقسیم می شوند. برخی از آن ها روکشی از داروی باز نگهدارنده قلب دارند (استنت های شوینده با دارو) و برخی دیگر فاقد آن هستند (استنت های کاملا فلزی).

آنژیوپلاستی علائم شریان های مسدود شده مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس را کم می کند. هم چنین برای باز کردن رگ ها بعد از حمله قلبی و کاهش میزان آسیب به قلب از آن استفاده می شود.

چرا از آنژیوپلاستی قلب استفاده می شود؟

برای درمان نوعی بیماری قلبی به نام تصلب شرایین ( آترواسکلروز ) از این عمل استفاده می شود. آترواسکلروز به ساخته شدن تدریجی پلاک های چربی در رگ های قلب می گویند.

در صورتی که مصرف دارو یا تغییرات سبک زندگی برای درمان تصلب شرایین کافی نبوده، یا حمله قلبی و نشانه هایی مثل درد شدید قفسه سینه در فرد دیده شود، پزشک از  آنژیوپلاستی استفاده می کند.

آنژیوپلاستی جایگزین عمل جراحی باز قلب

یک آنژیوپلاستی موفقیت آمیز بدین معنا است که شما دیگر نیاز به انجام عمل بای پس نخواهید داشت. در این عمل رگ یا شریانی از قسمتی از بدن جدا شده و روی قلب دوخته می شود تا بجای شریان قلبی مسدود شده عمل کند. این عمل نیاز به یک شکاف روی قفسه سینه دارد و معمولا دوره بهبودی آن طولانی تر و همراه با درد بیش تر است.

آنژیوپلاستی برای همه افراد توصیه نمی شود. اگر شریان اصلی قلب که وظیفه خون رسانی به سمت چپ قلب را بر عهده دارد تنگ باشد، یا اگر عضلات قلب ضعیف باشند یا بیماری دیگری مربوط به رگ های خونی قلب داشته باشید، عمل بای پس یا عبور از شریان کرونر گزینه بهتری است. در این عمل، یک رگ خون در جایی از بدن، به جای قسمت مسدود شده شریان گذاشته می شود.

آمادگی های لازم قبل از عمل آنژیوپلاستی

قبل از عمل آنژیوپلاستی، پزشک به بررسی سابقه بیماری های شما پرداخته و شما را معاینه می کند. سپس با انجام یک آزمایش تصویربرداری به نام آنژیوگرافی مطمئن می شود که گرفتگی وجود دارد یا خیر. آنژیوگرافی به پزشک کمک می کند تشخیص دهد چه میزان شریان های قلب تنگ یا مسدود شده اند.

برای انجام آنژیوگرافی، مایع رنگی به وسیله کاتتر که از مچ، بازو یا ران شما عبور می کند به داخل شریان های قلب فرستاده می شود. کاتتر لوله ای بسیار باریک و دراز است. به محض پر شدن شریان ها از رنگ، تصویر یا فیلم آن ها را می توان دید.

به همین ترتیب پزشک متوجه هر گونه گرفتگی شریانی شده و تصمیم بعدی را جهت انجام آنژیوپلاستی می گیرد. گاهی سریعا بعد از این عمل (که هنوز کاتتر در قلب وجود دارد) پزشک اقدام به استنت گذاری و انجام انژیوپلاستی می کند.

دستورات لازم جهت خوردن و نوشیدن قبل از عمل به شما داده می شود. معمولا از شش تا هشت ساعت قبل از عمل نباید چیزی خورد. اگر قبل از عمل در بیمارستان بستری هستید ممکن است دستور متفاوتی به شما داده شود.

شب قبل از عمل آنژیوپلاستی باید:

•  طبق دستور پزشک داروهای فعلی خود را مصرف کنید. گاهی پزشک دستور می دهد مصرف داروهایی مانند داروی دیابت را قطع کنید.
•  تمامی داروهایی که مصرف می کنید را با خود به بیمارستان ببرید.
•  داروهایی که مجاز به مصرف هستید را همراه مقدار کمی آب بخورید.
•  آنژیوپلاستی نیاز به یک شب بستری در بیمارستان دارد. برای برگشتن به خانه شما نمی توانید رانندگی کنید. بنابراین بهتر است از قبل برای این مساله هم برنامه ریزی کنید.

فیلم آنژیوپلاستی عروق قلب

مراحل عمل آنژیوپلاستی

شکافی روی بدن شما ایجاد نمی شود مگر برش بسیار کوچکی روی ران، مچ یا بازو که کاتتر از آن عبور کند. بسته به نوع و تعداد گرفتگی ها عمل تا چند ساعت طول می کشد.

آنژیوپلاستی در آزمایشگاه کاتترگذاری قلبی و توسط متخصص یا جراح قلب، تیم پزشکی و پرستاران قلب و عروق انجام می گیرد.

معمولا از شریان داخل ران پا برای انجام آنژیوپلاستی ( آنژیوپلاستی عروق پا ) استفاده می کنند. قبل از عمل قسمت مورد نظر بدن ضد عفونی شده و پارچه ای استریل روی آن قرار داده می شود.

قسمتی که کاتتر وارد می شود را بی حسی موضعی می کنند. سپس الکترودهای کوچکی روی قفسه سینه قرار داده می شود تا بر ضربان قلب حین عمل نظارت شود.

بیهوشی عمومی لازم نبوده و کمی آرامبخش به شما داده می شود، بنابراین در طول عمل شما بیدارید. هم چنین داروهای رقیق کننده خون از طریق کاتتر وارد جریان خون شما می شود. سپس عمل شروع می شود.

• بعد از بی حس کردن محل برش، سوزن بسیار کوچکی وارد شریان ران یا دست می شود. این برش بسیار سطحی بوده و فقط روی پوست است.
• سپس پزشک سیم ظریفی همراه با کاتتر داخل شریان کرده تا به محل گرفتگی برسد.
• ممکن است در قسمتی که کاتتر وارد می شود کمی فشار احساس کنید، اما فشار خود کاتتر را متوجه نمی شوید. درد شدید به هیچ وجه وجود ندارد. در صورتیکه درد تیزی حس کردید به پزشکتان بگویید.
• سپس کمی رنگ داخل کاتتر تزریق شده تا گرفتگی ها را از طریق تصویر یا فیلم نشان دهد.
• بالون کوچکی انتهای کاتتر زده شده تا شریان مسدود شده را باز کند. بعد از باز شدن شریان، بالون کوچک شده و خارج می شود. برای باز کردن تدریجی شریان، پزشک بالون را چندین بار باز و بسته می کند.

چنانچه چند گرفتگی داشته باشید، این پروسه برای هر گرفتگی تکرار می شود. به دلیل اینکه بالون هر بار جلوی جریان خون را به قسمتی از قلب می گیرد، احساس کمی درد عادی است.

استنت گذاری عروق

اکثر افرادی که آنژیوپلاستی انجام می دهند، استنت هم در شریان مسدوده شده می گذارند. معمولا بعد از باز شدن شریان توسط بالون، استنت گذاری صورت می گیرد. استنت از دیواره شریان محافظت کرده تا پس از آنژیوپلاستی دوباره تنگ نشود. استنت شبیه یک سیم حلقه ای کوچک است. مراحل استنت گذاری بدین شرح است:

•  استنت دور بالون و سر کاتتر گذاشته شده و داخل شریان قلب رفته تا به گرفتگی برسد.
•  در محل گرفتگی، بالون باز شده و استنت کش می آید تا اینکه داخل شریان گیر کند.
•  استنت بصورت دائم در شریان مانده تا آن را باز نگه دارد و خونرسانی قلب را بهبود بخشد. در برخی موارد به بیش از یک استنت نیاز است.
•  با قرار گرفتن استنت در محل مورد نظر، بالون و کاتتر خارج شده و تصاویر یا آنژیوگرام های بیش تری گرفته می شود تا خونرسانی بهتر مشاهده شود.
•  در آخر کاتتر خارج شده و عمل تمام می شود.

دوام استنت قلب چقدر است؟

استنت های قلبی دارای پوشش ضد رسوب هستند و تا حد ممکن از رسوب مجدد چربی در آن موضع از شریان جلوگیری می کند. ولی این جلوگیری از رسوب گذاری دائمی نیست.

دوام استنت قلبی و عدم نیاز به استنت گذاری مجدد رابطه مستقیمی با سبک زندگی بیمار پس از عمل و تغذیه او دارد. معمولا عمل آنژیوپلاستی برای بیماران قلبی مثل زنگ هشداری برای تغییر عادت های زندگی و غذایی است.

بیمار می تواند با اصلاح رژیم غذایی خود، بهبود عادت های فردی مثل ورزش و پیاده روی، ترک دخانیات و … به فنر قلب بی نیاز شود.

رژیم بعد از آنژیوپلاستی

با انجام انژیوپلاستی جریان خون به قسمت هایی از قلب که قبلا تنگ شده بودند خون بیش تری می رسد. لازم است عادات و سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید و  داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف کنید.

اگر علائمی که قبلا داشتید، مثل نفس تنگی یا درد قفسه سینه دوباره سراغتان آمد، به پزشک مراجعه کنید. در صورتیکه درد شدید قفسه سینه یا دردی که به نیتروگلیسرین پاسخ ندهد، دارید سریعا با اورژانس تماس بگیرید. جهت مراقبت و حفظ سلامت خود پس از آنژیوپلاستی لازم است که:

•  سیگار را ترک کنید.
•  وزن مناسبی داشته باشید.
•  دیابت، فشار خون یا شرایط اینچنین دیگر را کنترل کنید.
•  مرتبا ورزش کنید.
•  کلسترولتان را پایین بیاورید.

مراقبت های پرستاری بعد از آنژیوپلاستی

در صورتیکه عمل شما اورژانسی نباشد، یک شبانه روز در بیمارستان بستری می شوید تا وضعیت قلبتان تحت نظر قرار گیرد. عمدتا بعد از یک هفته استراحت می توانید کار و برنامه روزانه خود را از سر بگیرید. اگر عمل آنژیوپلاستی به دلیل حمله قلبی برایتان انجام شده است، احتمالا مدت بیش تری نیاز به بستری شدن و استراحت کردن دارید.

بعد از مرخص شدن بهتر است مایعات زیادی بنوشید تا مایع رنگی از بدنتان خارج شود. از انجام ورزش های سنگین و بلند کردن اشیا سنگین حداقل تا یک روز بپرهیزید. از پرستار یا پزشک خود در مورد کارهایی که نباید انجام دهید مشورت بگیرید. در موقعیت های زیر سریعا با کادر پزشکی تماس بگیرید:

•  اگر محل ورود کاتتر دچار ورم یا خونریزی شد.
•  اگر در محل ورود کاتتر دچار درد یا ناراحتی شدید.
•  چنانچه نشانه های عفونت، قرمزی، التهاب، ترشح یا تب داشتید.
•  در صورتیکه دما یا رنگ دست یا پایتان (که در آن کاتتر وارد شده است) تغییر کرد.
•  اگر احساس ضعف یا از هوش رفتن داشتید.
•  در صورتیکه دچار درد قفسه سینه یا نفس تنگی شدید.

داروی بعد از استنت قلب

بعد از استنت گذاری نیاز است برای مدتی طولانی داروهایی مانند آسپرین و کلوپیدوگرل جهت جلوگیری از لخته شدن خون در استنت مصرف شود.

لازم است که حتما توصیه ها و دستورات پزشک مبنی بر مصرف داروهایی مثل آسپرین یا کلوپیدوگرل را جدی بگیرید. بیش تر افرادی که آنژیوپلاستی همراه با یا بدون استنت گذاری انجام می دهند نیاز به مصرف آسپرین دارند.

معمولا بیمارانی که استنت گذاری داشته اند ملزم اند تا یکسال یا بیش تر از دارو هایی چون کلوپیدوگرل استفاده کنند. در صورت وجود هر گونه سؤال یا نیاز به جراحی غیر قلبی با متخصص قلب مشورت کنید تا از مصرف یا قطع داروهای فعلی اطمنیان حاصل کنید.

عوارض آنژیوپلاستی قلب

با وجود اینکه آنژیوپلاستی نسبت به عمل بای پس قلب کم تر تهاجمی است، برخی خطرات را به دنبال دارد. برای نمونه می توان به این موارد اشاره کرد:

۱. تنگ شدن مجدد شریان ها (restenosis)

در آنژیوپلاستی بدون گذاشتن استنت، ۳۰ درصد از بیماران دچار تنگ شدن مجدد شریان ها می شوند. برای جلوگیری از این مساله، از استنت گذاری استفاده می کنند.

در آنژیوپلاستی هایی که استنت کاملا فلزی استفاده می شود، این میزان به ۱۵ درصد رسیده و در آنژیوپلاستی های شوینده با دارو این مشکل در ۱۰ درصد افراد رخ می دهد.

۲. لخته شدن خون

لخته های خون در استنت و حتی بعد از عمل ممکن است شکل بگیرند. این لخته ها سبب بسته شدن شریان شده و در آخر منجر به حمله قلبی می شوند.

جهت کاهش احتمال لخته شدن خون در استنت باید از داروهای تجویز شده ای نظیر آسپرین (پلاویکس) و پراسوگرل (افینت) کمک گرفت. حتما در مورد مدت زمان مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کرده و سر خود مصرف دارو را قطع نکنید.

۳. خونریزی

گاهی در قسمتی از پا یا دست که کاتتر وارد می شود، خونریزی ایجاد شده و بعد به شکل کوفتگی در می آید. البته ممکن است این خونریزی شدید شود و شما به تزریق خون یا جراحی دیگری نیاز پیدا کنید.

خطرات دیگر آنژیوپلاستی که احتمال روی دادن آن ها کم است، عبارتند از:

۴. حمله قلبی

احتمالرخ دادن سکته قلبی کم است، اما گاهی در طول عمل فرد دچار سکته قلبی می شود.

۵. آسیب شریان کرونر

ممکن است شریان کرونر دچار پارگی شود. این مشکلات سریعا باید با جراحی بای پس حل شوند.

۶. مشکلات کلیه

در افرادی که از قبل دچار بیماری های کلیوی هستند و گاهی در افراد سالم، احتمال صدمه رسیدن به کلیه توسط رنگ موجود در استنت وجود دارد.

اگر احتمال این خطرات در شما زیاد باشد، پزشک رنگ تزریقی در کلیه ها را ملایم تر کرده، یا از کم آب نشدن بدن حین عمل اطمینان حاصل می کند.

۷. سکته

اگر حین وارد کردن کاتتر در آئورت پلاک ها شل شوند، خطر روی دادن سکته وجود دارد. هم چنین ممکن است خون در کاتتر لخته شود و به مغز برود. البته سکته از موارد بسیار نادر بوده و پزشکان برای پیشگیری از این مساله از رقیق کننده های خون کمک می گیرند.

۸. ضربان غیرعادی قلب

در طول عمل گاهی قلب بسیار تند یا کند می زند. این مساله معمولا زودگذر است و پزشک می تواند از آرامبخش یا داروی دیگری جهت کنترل آن استفاده کند.

دکتر سعید یزدان خواه متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

برای پرسش از دکتر بروی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.